National researches of uzbekistan: conferences

Traxeya: 
Traxeya uzunligi 9-11 sm, diametri 15-18 mm keladigan naydan iborat bo’lib, 
4-bo’yin umurtqasining ro’parasidan boshlanadi, u bo’yin va ko’krak qismlaridan iborat. U 16-
20 ta halqa shaklidagi tog’aylardan tuzilgan, o’zaro fibroz to’qimalardan iborat boylamlar bilan 
tutashgan. Tog’ay yarim halqa devorining ochiq qismi muskul tolalari aralashgan parda bilan 
o’ralgan. Muskul tolalari yo’tal paytida va nafas olganda qisqarib yordam beradi. Traxeya ichki 
yuzasi ko’p qatorli kiprikli epiteliy bilan qoplangan va shilliq bezlarga boy qavat bilan o’ralgan. 
Bronxlar: 
Bronxlar, kekirdakning 4-5-ko’krak umurtqalari ro’parasida o’ng va chap bronxlarga 
bo’linishi boshlanadi. O’ng bronx chap bronxga nisbatan kalta va kengroq bo’lib, 6 ta tog’ay 
halqadan tuzilgan. Chap bronx tor va uzunroqdir. U 9-12 ta tog’ay halqadan tuzilgan. Bronxlar 
shilliq qavati traxeya shilliq qavatiga o’xshab tuzilgan. Asosiy bronxlar o’pka darvozasiga kirib, 
maydaroq bronxlarga bo’linadi. 
O’pka: 
O’pka ko’krak qafasida joylashadi: o’ng va chap qismlarga bo’linadi. O’ng o’pka hajmi 
katta bo’ladi. Har bir o’pka uchi va asos qismlarga bo’linadi. O’pkaning pastki yuzasi diafragmaga, 
tashqi yuzasi qovurg’alarga qaragan va ichki yuzasi bo’ladi. O’pkaning ichki yuzasida uning 

---

96
Февраль 2022 10-қисм
Тошкент
‘‘ЎЗБЕКИСТОНДА МИЛЛИЙ ТАДҚИҚОТЛАР: ДАВРИЙ АНЖУМАНЛАР:’’
darvozasi bo’lib, asosiy bronx, o’pka arteriyasi, nerv, venasi va limfasi bilan to’lib turadi. O’ng 
o’pka uchta bo’lakdan, chap o’pka ikkita bo’lakdan iborat. O’pkalarning bo’laklari o’z navbatida 
kichik bo’laklarga bo’linib, bu bo’lakchalar biriktiruvchi to’qimadan tuzilgan devorcha va qon 
tomir bilan ajralib turadi. Asosiy bronxlar o’ng va chap o’pkalar darvozasidan kirib, daraxt shoxi 
kabi o’pka bo’laklari tarmoqlariga bo’linadi. O’ng o’pkaga kirgan bronx uch bo’lakka, chap o’pka 
bronxi ikki bo’lakka tarmoqlanadi. Bo’lak bronxlar ikkala o’pkada taxminan 1000 taga yaqin 
bo’linadi. Bronxlar daraxti nafas yo’li hisoblanib, bronxlar oxirgi qismlarida tog’ay plastinkalar 
va shilliq bezlar uchramaydi. Har bir bronx ikkita bronxiolaga bo’linadi, bronxiola torayib nafas 
naychasiga, u esa kengayib nafas pufakchasi alveolaga aylanadi. O’pkalarda 300-500 mln alveola 
bo’ladi, uning sathi 30-100 m kvadrat atrofida bo’ladi. Alveolalar devori bir qavatli yapaloq 
epiteliydan tuzilgan bo’lib, juda ko’p kapilyar qon tomirlar bilan o’ralgan. Ana shu qon tomirlar 
bilan alveola o’rtasida osmotik bosimga asoslanib gazlar almashinuvi bo’ladi. 
Plevra: 
Plevra o’pkani qoplagan seroz parda. Plevra ikki qavatli bo’ladi. Uning ustidan o’rab 
turgan varag’i, ichki yoki o’pka varag’i, ko’krak bo’shlig’i devorining ichki tomoniga yopishgan 
varag’i parietal varaq deyiladi. Visseral plevra o’pka to’qimasiga yopishib, uning bo’laklari 
oralig’iga yorib kiradi. U o’pka darvozasiga kelganda o’zaro uchrashadi, qo’sh qavatli boylamni 
hosil qiladi. Parietal plevra qovurg’a , diafragma, ko’ks oralig’i qismlariga ajraladi. Parietal va 
vitseral pardalar o’rtasida bo’shliq bo’lib, bu bo’shlikda ma’lum miqdorda suyuqlik bo’ladi. U 
plevra suyuqligi deyiladi va u nafas olishga yordam beradi.