Nasimxon rahmonov

Latifa. 
Asarda asosan, ―Qissai YUsuf siddiq alayhissalom‖da keltirilgan. (1: 
117,127,) ―Latifa‖ termini ostida hikoya qilingan voqealarning hozirgi latifa, ya‘ni 
yumorga yo‗g‗rilgan, kulgili voqealarga aloqasi yo‗q. Aksincha, latifalarda 
mo‗‗jizaviy voqealar hikoya qilinadi. Buning ustiga, mo‗‗jizaviy voqea muhim 
xulosalarga, o‗git va hikmatlar kelib chiqishiga omil bo‗ladi. Mazkur janrning 
asosiy belgisi shulardan iboratdir. 
 
Birinchi latifa YUsufning duosi tufayli bir qator mo‗‗jizalar yuz bergani hikoya 
qilinadi. Hikoya qilinishicha, Molik Za‘r YUsufga arz holini bayon qildi:
―Ey YUsuf, senga bir hojatim bor...Molim ko‗p, ammo amolim yo‗q. Quruq yig‗ochman, 
butog‗im yo‗q. Sendan duo, haqdin umanchim bor‖. YUsuf Molik Za‘rning iltijosini eshitib, 
qo‗llarini ko‗tarib duo qildi: ―Ey davlat tojin boshing‗a urug‗li, ey mazallat javonin egnisha 
kizukli, quzi tushganlarni yuqoru ko‗turgan, ura qo‗pg‗anlarni yumurg‗an, berga san, olg‗an san. 
Bu abushqag‗a o‗g‗ullar karomat qilg‗il‖.
YUsufning duosi ijobat bo‗lib, Malik Za‘r o‗n ikki cho‗risidan bir kunda 
egizak o‗g‗il – yigirma to‗rt o‗g‗il ko‗rdi. Latifa so‗ngida cho‗rilarning Malik 
Za‘rga qilgan iltifotlarini Rabg‗uziy quyidagi hikmat orqali yakunlaydi: 
―Qamug‗ 
to‗nlar yigna birla tikilur, azinlarni o‗rtar, ammo o‗zi yalang qolur, yo kendu chirog‗ mengizlik 
o‗zi yonar, o‗zgalarga yoruqluq berur‖
(1, 119). Rabg‗uziy bu hikmatni cho‗rilar orqali 
Molik Za‘rning iltijosi va orzusi ushalib farzandli bo‗lgani, cho‗rilarning o‗zlari 
esa igna singari yolg‗iz qolganiga yoki chiroq singari o‗zlari yonib, Molik Za‘rning 
hayotini shod-xurram qilganiga ishora etmoqda.
Ikkinchi latifa YUsuf va Zulayho o‗rtasidagi mojaro haqida hikoya qiladi. 
YUsufning ishqida yongan Zulayho eri Azizi Misrga YUsuf ustidan tuhmat qildi. 
Latifadagi voqealar bayonida kim haq va kim nohaqligini Zulayho cho‗risining 
to‗rt oylik beshikda yotgan o‗g‗li Zulayho –nohaq, YUsuf esa haqligiga ishorat 
bilan guvohlik beradi. Latifa so‗ngida Rabg‗uziy to‗rt oylik chaqaloqning ishorat 
orqali guvohlik bergani nihoyatda maqbul ish bo‗lganini foydali maslahat sifatida 
keltiradi. So‗ngra kimdir o‗z gunohini boshqa birovga yuklamog‗i bandalarga ham, 
YAratganga ham xush kelmasligini aytish bilan bir qatorda, gunohni boshqalarning 
oldida oshkora aytmoq ham insoniylikning alomati emasligini, gunohkor va 
begunohni ajrim qilishda aql bilan ish ko‗rish lozimligini Rabg‗uziy shunday 
xulosalaydi: 
―Ey mo‗‗min, o‗z yozuqingni o‗zgalarga yuklamagil, eklading ersa Mavlo o‗g‗lontek aning 
arig‗liqin bilgurtgay, seni rasvo qilg‗ay...O‗ngingda kimarsaning aydini ochmag‗il. YUsufga 
zarurat bo‗lmaguncha, ―Sizlarning makr va hiylalaringiz ulug‗dir‖, demadi. YAna o‗g‗lon 
tanuqluq berdi ersa, ravshan aytmadi, o‗rtukluk aydi. Azizi Misr o‗zi angladi‖ (1, 128)
. 

---

Har ikkala latifa o‗zbek adabiyotidagina emas, balki turkiy adabiyotda mazkur 
janrning mazmunan tamomila yangi namunasi bo‗lib, didaktik adabiyotning 
uzluksiz davom etganini ko‗rsatadigan dalildir.