Narx tushunchasi va uning mohiyati

O‘rtacha narxlar strategiyasi. Bu strategiya narxlarni xaridorlar tomonidan tovar qiymatini idrok etilishi darajasiga ko‘ra belgilashni ko‘zda tutadi, ya’ni narx tovarning haqiqiy qiymatiga mos ravishda belgilanadi.
O‘rtacha narxlar strategiyasi korxonada yuqori narxlar strategiyasini ham (sifat darajasi boshqacha, xaridorlar o‘ta sezuvchan), past narxlar strategiyasini ham (xaridorlar tovarning sifati past, deb tushunishlari, raqobatchilar narxning past darajasiga o‘zlarining shunga o‘xshash tovarlarining narxini pasaytirish bilan javob berishi mumkin) qo‘llash imkoni qolmaganda foydalaniladi.
O‘rtacha narxlar strategiyasi bozorda bir-biriga o‘xshash, raqobatlashuvchi tovarlar ko‘pligi tufayli ko‘pchilik korxonalar uchun eng tipik strategiya hisoblanadi. Bu strategiya «narxlar urushi» imkonini istisno qiladi. Bunday strategiyani o‘zining bozordagi faoliyati uchun qulay iqlim barqarorligi va saqlanishidan manfaatdor va foyda olinishiga uzoq muddatli siyosat, deb qarovchi korxonalar ko‘proq qo‘llaydi. Bu strategiya yangi raqobatchilar paydo bo‘lishiga olib kelmaydi, xaridorlar hisobiga «boylik orttirish»ga imkon bermaydi, shu bilan birga qo‘yilgan kapitalga adolatli foyda olish imkonini beradi.
«Maqsadli» narxlar strategiyasi (maqsadli foyda). Bu strategiyada maqsadli miqdor foydaning ma’lum (berilgan) summasi qo‘yilgan kapitalga foydaning rejalashtiriladigan foizi hisoblanadi.
O‘zgarmas narxlar strategiyasi. Bu strategiyada firma o‘z tovari narxini iloji boricha o‘zgartirmaslikka intiladi. Xarajatlar o‘sishi kuzatilgan holatlarda firma narxni oshirish tomonga qayta ko‘rib chiqish o‘rniga hamma o‘ram (upakovka)larni kamaytiradi, tovar tarkibini o‘zgartiradi va boshqalar. Shu bilan birga iste’molchi narx o‘sishining bunday o‘zgarishini afzal ko‘radi, deb faraz qilinadi. Bu strategiya narxning yashirin oshishini aks ettiradi.
O‘zgaruvchan narxlar strategiyasi. O‘zgaruvchan narxlar ko‘proq bozorda, individual bitimlar tuzilganda, uchraydi. O‘zgaruvchan narxlar zargarlik, osori atiqa (antikvar) buyumlar sotiladigan do‘konlarda foydalaniladi. Bunday narxlardan, shuningdek, sanoatga mo‘ljallangan (sanoat tovarlari) tovarlarda ham foydalaniladi. Masalan, mashina va uskunalarning lizing bozorlarida bir xil narx bo‘yicha tuziladigan shartnomalar kamdan kam uchraydi. Bu strategiyaga muvofiq korxonalar xaridorning savdolashishga qodirligiga yoki ularning xarid kuchiga bog‘liq holda bitta tovar yoki xizmatning narxini o‘zgartiradi. Savdolashishni biladigan xaridorlar buni bilmaydiganlarga nisbatan kamroq pul to‘laydilar. Zamonaviy raqobatli bozorlarda korxonalar o‘zgaruvchan narx strategiyasini yanada ko‘proq o‘tkazadilar.