Намуна (Образец)

 
 
2.5. Korporativ boshqaruvning oilaviy modeli 
Korporativ boshqaruvning oilaviy modeli dunyoning barcha davlatlarida 
(asosan, Osiyo va Lotin Amerikasi mamlakatlari, Kanada, Shvetsiya, Italiya va 
Fransiyada) keng tar.alganligi bilan ajralib turadi. Bunda korporasiyani bosh.arish 
bir oila a'zolari tomonidan amalga oshiriladi. Korporatsiya kapitali oilaviy kanallar 
boʻyicha jamlanadi va taqsimlanadi hamda korporatsiya biznesi va moliyaviy 
resurlari harakati ustidan nazorat toʻligʻicha oilaga tegishli hisoblanadi. Masalan, 
Shvetsiyada Valenberglar, Italiyada Anelli, Kanadada Bronfmanlar, Tayvanda Li 

---

30 
Kay Shi dinastiyasi bunga misol boʻla oladi. Ayrim hollarda, oilaviy biznesda 
investorlar jalb etilishi mumkin, biroq ular korporativ boshqaruvda koʻp ovozga 
ega boʻlmaydi. Bunday aksiyalar birjada savdoga qoʻyilishi orqali ham emissiya 
qilinishi mumkin. Agar aksiyadorlik jamiyatining barcha aksiyalari bir ovoz 
beruvchiga tegishli boʻlsa, u holda oilaga tegishli aksiyalar qoʻshimcha afzalliklar 
taqdim etadi. Masalan, direktorlar kengashi a'zolarini tanlashda istisno tariqasidagi 
huquqlar. Bunday instrument aksiyadorlik jamiyati faoliyatini yirik aksiyalar 
paketiga ega boʻlmagan holda ham nazorat qilish imkonini beradi. 
Ayrim tadqiqotchilarning fikrlariga koʻra, oilaviy kompaniyalar kapitalni 
jamlashning eskirgan usuli sifatida oʻzini namoyon etadi va biznesni yuritishning 
samarali shakli hisoblanmaydi. Biroq ma'lumotlar guvohlik berishicha, sanoati 
rivojlangan mamlakatlarda YaIMning 45 %dan 75 %gacha qismi aynan oilaviy 
kompaniyalar hissasiga toʻgʻri keladi. Bundan tashqari, oilaviy kompaniyalar koʻp 
sonli mulkdorlari boʻlgan kompaniyalar bilan solishtirganda birmuncha uzoq vaqt 
faoliyat koʻrsatadi. 
2.6. Zamonaviy xorijiy modellarning taqqoslama tahlili 
Jahon amaliyotida korporativ boshqaruvning zamonaviy xorijiy toʻrt 
modellarning amaliyotdagi tajribasi oʻziga xos xususiyatlarini namoyon etishi va 
ularning amal qilish mexanizmi bilan bir-biridan farqlanadi. Olib borilgan 
tadqiqotlar asosida ushbu modellarning qoʻllanilishidagi afzalliklari va 
kamchiliklari boʻyicha solishtirma tah.lillar amalga oshirildi va uning natijasi 
quyidagi jadval orqali ifodalandi: 
Aksiyadorlik jamiyatlarigagina xos bo‘lgan korporativ boshqaruvning 
birorta modeli boshqalari oldida ajralib turuvchi ustuvorliklarga ega emas, 
qolaversa, hech birini universallikka ega, deb ham bo‘lmaydi. Quyidagi jadvalda 
ushbu xorijiy modellarning taqqoslama tahlili ko‘rsatib o‘tilgan. (1-jadval)