Namoz Rasulov

Tarab tiflin
tug`urdi 
dahr zoli
, 
Ango bo`ldi magarkim 
doya navro`z
–

---

Baytda uchta tashxis bor: shodlik (tarab tifli) tug`ilmoqda; dahr 
zoli (kampir dunyo) tug`moqda; navro`z (tabiat) doyalik 
qilmoqda. 
Noz-u, ado-u g`amzasi qasdim qilurlar
dam-badam, 
Vah muncha ofatmu bo`lur bir odamizod ustina!?
– ma`shuqaning 
nozi, adosi (so`zlari) va g`amzasi navbatma-navbat menga qasd 
qiladilarki, bir odamning ustiga shunchalar ham ofat bo`ladimi. 
Baytdan ko`rinadiki, 
insonning o`zidagi holat, xislat va fazilatlar 
ham tashxis uchun asos bo`lishi mumkin
ekan. 
 
12. Tarse
– “ipga chizilgan marjon”. Bunda baytda 
misralardagi ost-ust joylashgan so`zlar vazndosh, ohangdosh va 
qofiyadosh bo`lib keladi.
 
Sendek menga bir yori jafokor topilmas, 
Mendek senga bir zori vafodor topilmas 
Boburning ushbi misralarida ikki so`z juftligi – “bir” va 
“topilmas” vazndosh va ohangdosh bo`lsa, qolgan to`rt juftlik 
“sendek-mendek”, “menga-senga”, “yori-zori”, “jafokor-vafodor” 
ham vazndosh, ham ham ohangdosh va ham qofiyadoshdir.
 
13. Musoviyat tarafayn
da misralar odatdagi o‘qilishidan 
tashqari, yuqoridan pastga qarab ham o‘qiladi va o‘sha 
misralarning o‘zi kelib chiqadi. Ogahiy ijodida buni ko‘rish 
mumkin: 
№ 
1 
2 
3 
4 
1 
U1 sho‘xi ochildi 
xat-u 
ruxsori 
2 
Ochildi 
rayohinda 
Yuzi 
gulnori 
3 
Xat-u 
Yuzi 
besabr-u qarori 
man-man 
4 
Ruxsori 
gulnori 
man-man 
zori 
14.
Tashbih – 
ar “o`xshatish”.
Tashbihda narsa, belgi va 
harakat 
kabilar 
boshqasiga 
o`xshatish, 
qiyoslash 
orqali 
tasvirlanadi. Bu o`sha tushunchani anglash va his qilishni 
osonlashtiradi. 
Demak, 
tashbih 
ikki 
narsani 
bir-biriga 
o`xshatishdir. Masalan, “yuzing go`zallikda gul kabidir” 
deyilganda yuz gulga o`xshatilyapti. Tashbihning yuzaga 
kelishida to`rt unsur ishtirok etishi mumkin.