|
Belgilangan vaqt.
1.
|
Tashkiliy qism
|
3 daqiqa
|
2.
|
O`tilgan mavzuni takrorlash
|
12 daqiqa
|
3.
|
Yangi mavzu bayoni
|
14 daqiqa
|
4.
|
Mustahkamlash
|
12 daqiqa
|
5.
|
Baholash
|
2 daqiqa
|
6.
|
Uyga vazifa
|
2 daqiqa
|
Tashkiliy qism: salomlashish, davomat aniqlash, siyosiy-ma’naviy daqiqa
Navbatchi axboroti
O`tilgan mavzuni so`rash
1. Qur’oni karimda nohaq qon to‘kish haqida nima deyiladi?
2. «Shahidlik» va o‘z joniga qasd qilish o‘rtasidagi farqni tushuntirib bering ?
Yangi mavzuning bayoni:
Reja:
Dunyoviylikning mohiyati
Dunyoviylik va mutaassib oqimlar
Islom dini va dunyoviylik
Dunyoviylik deganda barcha dinlar hamda turli qarashlarni teng hurmat qilish, fuqarolarning dinidan qat’I nazar qonun oldida tengligi nazarda tutiladi. Dunyoviy turmush tarziga dinning moslashish jarayonini ifodalash va din bilan siyosatning o‘zaro nisbatini tavsiflash uchun ilmiy adabiyotlarda «sekulyarizatsiya» atamasi keng qo‘llaniladi.Masalan, O‘zbekiston aholisining ko‘pchilik qismi muayyan dinga e’tiqod qiladi. Davlat diniy tashkilotlarga hurmat bilan munosabatda bo‘ladi, ularning qonun asosida faoliyat yuritishiga va dindorlarning emin-erkin e’tiqod qilishlariga sharoit yaratib beradi. Shu bilan birga, uning hech qaysi dinga alohida ustunlik yoki imtiyoz bermaydigan o‘z Konstitutsiyasi, qonunchilik asoslari, davlat ramzlari mavjud.
Dunyoviy davlatda xalqning urf-odat, an’ana va axloqiy qadriyatlari qonun darajasiga ko‘tarilishi mumkin. Diniy qadriyatlar umuminsoniy qadriyatga, xalqning ma’naviy mulkiga, axloqiy normalariga aylangan holdagina u davlat miqyosida ahamiyatga molik bo‘lishi mumkin. Yurtimizda Ramazon va Qurbon hayitlarining mamlakat miqyosida dam olish kuni deb e’lon qilinishi shu kabi milliy va diniy qadriyatlarning uyg‘unlashuviga misol bo‘la oladi. Islom dinida dunyoviylikka dinga yot tushuncha sifatida qaralmaydi. Islom dinining muqaddas manbalari — Qur’oni karim va hadislarda ham inson bu dunyosi uchun ham harakat qilishi kerakligi uqtiriladi. Qur’oni karimda aytilishicha, inson oxirat uchun xayrli ishlarni qilish bilan birga bu dunyodagi nasibasini ham unutmasligi lozim. Chunki kishida tanasi, oilasi, qo‘ni-qo‘shni, jamiyat, qo‘l ostidagilarining ham haqqi bor, har bir haqdorning haqqini ado etish kerak. Bu dunyo nasibasi oxirat amallari uchun ozuqa bo‘ladi, deyiladi.
Barcha dinlarda mavjud bo'lgan mutaassiblik kayfiyatidagi ayrim guruhlar dunyoviylikni go'yoki «dahriylik», «dindan chiqish» deb talqin qilishga harakat qiladilar. Ularning da'volariga ko'ra, dunyoviy shaxs go'yo yaratganning buyruqlarini, muqaddas kitoblarni inkor etadi. Bu kabi toifalar dunyoviy ilm- fan, madaniyat va san'atni mutloq inkor etishni go'yoki din ko'rsatmasi darajasiga ko'taradilar. Aslida esa, sof diniy ta'limotga ko'ra, insonlar manfaatiga xizmat qiladigan ilmning har qanday turi savobli amallardan sanaladi.Din nomidan jaholatni targ'ib etishga misol tariqasida o'rta asrlarda Yevropadagi inkvizitsiya sudlarida cherkov nomidan ilm-fan sohalarida yangiliklarni ochgan kashfiyotchilarning turli jazolarga tor- tilishi, olimlarning ta'qib qilinishini keltirish mumkin. Boshqa dinlar doirasida ham bunday holatlar kuzatilib turadi.
Mamlakatimiz aholisining qariyb 90 foizi e'tiqod qiladigan islom dinida dunyoviylik va diniylik chegaralari belgilanmagan. Islom ta'limotiga ko'ra, insonlarning dini, joni, nasabi, aqli va moliga foyda keltiradigan har qanday amal diniy jihatdan ham ma'qullangan, savobli ish hisoblanadi. Masalan, kishilarning og'irini yengil qilish maqsadida texnik vositalarni, tibbiy yoki kimyoviy moddalarni kashf etish, dehqonchilikda yangi uslublarni qo'llash kabi ishlar uchun ham kishi ikki dunyoda ajr va mukofotlar oladi. Ayni damda, insonlar zarariga xizmat qiladigan, g'arazli maqsadlarda kashfiyotlarni amalga oshirish gunoh deb topiladi.Mazkur tamoyillarga asoslangan holda o'rta asrlarda islom olamidan fanlarning barcha sohalari bo'yicha yetuk, qomusiy allomalar yetishib chiqqan. Din olimlari ham ularni «kufr» yoki dinbuzarlikda ayblamaganlar.
Islom dinida dunyoviylikka dinga yot tushuncha sifatida qaralmaydi. Islom dinining muqaddas manbalari — Qur'oni karim va hadislarda ham inson bu dunyosi uchun ham harakat qilishi kerakligi uqtiriladi Qur'oni karimda aytilishicha, inson oxirat uchun xayrli ishlarni qilish bilan birga bu dunyodagi nasibasini ham unutmasligi lozim. Chunki kishida tanasi, oilasi, qo'ni-qo'shni, jamiyat, qo'l ostidagilarining ham haqqi bor, har bir haqdorning haqqini ado etish kerak. Bu dunyo nasibasi oxirat amallari uchun ozuqa bo'ladi, deyiladi.
Shular bilan birga Qur'onda ko'plab oyatlar dunyoviy masalalarni ham qamrab oladi. Misol tariqasida, Qur'ondagi eng katta oyat — «Baqara» surasi- ning 282-oyati ham aynan dunyoviy masala — qarz oldi-berdisi haqida bo'lib, unda masalaning moddiy va ma'naviy jihatlariga e'tibor qaratilgan.Islom dinining payg'ambari Muhammad (s.a.v.) diniy masalalarda barchaga muallim bo'lsa ham, dunyoviy ishlarda mutaxassislarning fikrlariga quloq tutar edi. Mashhur hadisi sharifda shunday deyiladi:
«Payg'ambar (s.a.v.) (xurmo) changlatayotgan bir qavmning oldidan o'tayotib, buni qilmasangiz ham bo'laveradi, dedilar. O'sha yili hosil yomon chiqdi. U zot yana o'shalarning oldilaridan o'tayotib, xurmoingizga nima bo'ldi? — deb so'radilar. Ular, shundoq, shundoq, degan edingiz, deb aytdilar. U zot: «Sizlar dunyoyingiz ishini biluvchiroqsiz» dedilar».Ya'ni Rasulullohning ba'zi gaplari diniydan ko'ra tajribaviy asosga yoki shaxsiy fikrga tayangan. Shuning uchun ham sahobalar Rasulullohning ba'zi buyruqlari borasida «Shaxsiy fikringizmi yoki Allohning amrimi?», deb so'rar edilar. Shaxsiy fikri bo'lsa, unda ba'zan boshqa afzalroq taklif ayta olardilar. Rasululloh (a.s.) yaxshi taklifni qabul qilib, o'z fikrini o'zgartirar, ya'ni shu dunyoviy soha mutaxassisining fikrini albatta inobatga olar edi.Rasululloh (a.s.)dan keyin chahoryorlar ham shu yo'lni tutdilar. Hazrati Umar (r.a.): «Sizlarning yaxshlaringiz u dunyo va bu dunyo uchun harakat
Mustahkamlash:
1. Dunyoviylik so‘zining mazmunini tushuntirib bering.
2. «Sekulyarizatsiya» tushunchasi qanday ma’noni anglatadi?
Do'stlaringiz bilan baham: |
