Namangan viloyati yangiqo’RG’on tuman xalq ta`limi bo`limiga qarashli

O‘simliklarning namlikka nisbatan ekologik guruhlari va ularning 
moslanishlari. 
O‘simliklarning quruqlikka chiqishi, namlik yetishmasligiga 
moslanishi muhim evolutsion o‘zgarish sanaladi. Namlikka bo‘lgan talabiga ko‘ra 
barcha quruqlik o‘simliklari uchta ekologik guruhga bo‘linadi: kserofitlar, gigrofitlar, 
mezofitlar. Evolutsiya jarayonida har bir guruhda muhitning suv rejimida o‘ziga xos 
moslashish vujudga kelgan. 
Kserofitlar (yunoncha «xerox» – quruq, «phyton» – o‘simlik) – namlik kam bo‘lgan 
muhitda o‘sishga moslashgan o‘simliklar sanaladi. Bularga dasht, cho‘l, yarim cho‘l, 
savanna, baland tog‘ o‘simliklari kiradi. Kserofitlar uzoq vaqt namlik yetishmasligiga 

---

chidamli o‘simliklar hisoblanadi. Ularda nam tanqis muhitda yashashga bir qator: 
transpiratsiyaning kamayishi, tuproqdan suv so‘rilishining kuchayishi, to‘qima va 
organlarda suvni zaxiralash kabi moslanishlar mavjud. 
Moslanish turlariga ko‘ra kserofitlar ikki guruhga ajratiladi: sukkulentlar va 
sklerofitlar. 
Sukkulentlar (lotincha «succulentus» – sersuv) – ularda o‘z to‘qimalari va 
organlarida suvni zaxirada saqlash va so‘ngra tejab sarflash kuzatiladi. 
Agava, aloy, molodilo (barg sukkulentlar) kabi o‘simliklar suvni qalin barglarida 
saqlaydi, sutlamalar, kaktuslar (poya sukkulentlar)ning poyasida suvni zaxirada 
saqlovchi to‘qimalar mavjud. Sukkulentlarning epidermis to‘qimasi qalin mum qavat 
yoki mayda tuklar bilan qoplangan bo‘ladi. Barglardagi barg og‘izchalari kam va 
kunduzi yopiq bo‘ladi. Poya sukkulentlarda barglar mayda yoki tikanga aylangan 
(kaktuslar). Fotosintez jarayoni yashil poyalarda amalga oshadi (15- rasm ). 
Sklerofitlar (yunoncha «scleros» – qattiq, «phyton» – o‘simlik) – tuproqda namlik 
yetarli bo‘lmagan sharoitda ham o‘sadi. Ular suvni zaxirada saqlab turolmaydi, lekin 
sklerofitlar sitoplazmasi yuqori yopishqoqlikka ega bo‘lgani uchun suvni ushlab tura 
oladi. Bu hujayra shirasining yuqori osmotik bosimini yaratadi. Shu bosim tufayli 
sklerofitlar tuproqdan suvni shimadi. Shuning uchun ularni «nasos o‘simliklar» deb 
ham atashadi. Sklerofitlar ildizi yerga chuqur kirib boradi (saksovul, yantoq). 
Sklerofit o‘simliklarda transpiratsiyani