Namangan pedagogika kolleji

O ’rtasidaola to'palang. (Chang)

O’zbek xalq maqollari uzoq davrlar davomida yashab, alohida janr sifatida shakllandi, avloddan-avlodga, og’izdan-og’izga o’tib kelmoqda. O’tmish madaniy yodgorliklarda maqollar ko’plab uchraydi. XI asr qomusi hisoblangan Mahmud Koshg’ariyning «Devonu lug’otit turk» asarida keltirilgan maqollarda o’sha zamon ruhi, dunyoqarashi, kishilarga, mehnatga munosabatning turli xil shakllari o’z ifodasini topgan. Bu maqollar qadimgi turk urug’lari va qabilalari orasida keng tarqalgan bo’lib, ularning turlari bizgacha etib kelgan.

Maqollar tarixiylik xususiyatga ega. Ular ko’pincha tarixiy voqea va hodisalar ta'sirida vujudga kelgan. Shuning uchun ham maqollarning g’oyaviy mazmunida xalq hayotining turli xil tomonlari o’z aksini topgan. Ma'lumki, turkiy xalqlar qadimdan chorvachilik va dehqonchilik bilan shug’ullanib kelgan. Binobarin, ba'zi bir maqollar chorvachilik va dehqonchilik bilan bog’lanadi. Ularda xalqning mehnat tajribalari umumlashtiriladi.
Maqollarda qofiyalanish ham o’ziga xosdir: «Jondan kesmasang, jonona qayda, Toqqa chiqmasang, do’lona qayda», «Mehnat - mehnatning tagi rohat». Ko’ramizki, turli xil shaklga ega bo’lgan bo’laklar o’zaro qofiyadosh so’zlar bilan bog’landi. Har bir maqolda asosiy mazmunni ifoda etgan so’z qarama-qarshi yoki o’ziga mos tushgan so’z bilan qofiyalanadi: «Ko’cha xandon, uy zindon», «Qo’li ochiqning, yo’li ochiq».
Maqollarda vazn, ritm, qofiya, ohangdorlikning quyma birligi katta rol o’ynaydi.Binobarin, ko’pchilik maqollar she'riy formada kelib, ba'zan bir misra yoki bir baytdan, ba'zan esa, to’rt misradan tashkil topadi. Misralardagi takror so’zlar ohangdorlikni yanada oshiradi:
Yaxshi otga bir qamchi,
Yomon otga ming qamchi.
Yaxshi topib so’zlar,
Yomon qopib so’zlar.
Maqollarda sifatlash, o’xshatish kabi badiiy tasvir vositalari va omonim, antonim
so’zlardan foydalanish ularning badiiyligini yanada oshiradi, ifodalangan fikrning tinglovchiga tez etib borishini ta'minlaydi.