Namangan muxandislik texnologiya instituti

5.3-jadval
Tovarmahsulotistrukturasitahlili

Mahsulot	Mahsulot birligining ulgurji narxi, so’m	Mahsulot i/ch hajmi, dona		Mahsulot strukturasi			Reja narxida mahsulot i/ch, mln. so’m				Strukturaviy o’zgarishlarning mahsulot hajmiga ta’siri, ming so’m
		Reja	Haqiqatda	Reja	Haqiqatda	Reja		Haqiqiy mahsulot reja strukturada	Haqiqatda
Ka’tiva	85000	100	95	12,82	11,88	8500		8717,95	8075	-642,95
E’ika	70000	120	110	15,38	13,75	8400		8615,38	7700	-915,38
Lasetti	48000	140	145	17,95	18,13	6720		6892,31	6960	67,69
Neksiya	32000	200	220	25,64	27,50	6400		6564,10	7040	475,90
Damas	26000	220	230	28,21	28,75	5720		5866,67	5980	113,33
jami		780	800	100	100	35740		36656,41	35755	-901,41

Agar ishlab chiqarish hajmi barcha turdagi mahsulotlar bo’yicha rejalashtirilgan struktura bo’yicha bo’lganda, umumiy mahsulot hajmi reja narxida 36656,41 mln.so’mni tashkil qilar edi.

Haqiqatdagi strukturadan 901,41 mln.so’mga kam.Bu esa umumiy ishlab chiqarish hajmida arzonroq mahsulot ulushi ortganligidan darak beradi.


4.Mahsulotlar nomenklaturasi va assortimenti tahlili
Umumiymahsulothajmibo’yicharejabajarilishiyokiortig’ibilanbajarilishimumkin. Lekinbuhaliishlabchiqarishrejasibarchamahsulotlar, ya’nimahsulotlarassortimentibo’yichabajarilganliginianglatmaydi. Mahsulothajmibo’yicharejaningbajarilishiyokiortig’ibilanbajarilishibirmahsulotnirejadantashqariishlabchiqarishvaaynivaqtdaboshqamahsulotishlabchiqarishrejasinibajarmasliknatijasihambo’lishimumkin.
Ma’muriy-buyruqbozlikkaasoslanganiqtisodiyotsharoitidarejabajarilishitahliliyuqorituruvchiorganlarorqalidavlattomonidankorxonalarfaoliyatiustidannazoratshaklihisoblangan. Hozirgivaqtda, ya’nitovarlaretkazibberish, davlatbuyurtmasi, bozorkon’yunkturasinio’rganish, asosidakorxonamustaqilravishdarejaishlabchiqayotganbir’aytdarejabajarilishitahliliquyidagilarnibaholashgaimkonberadi:
– shartnomamajburiyatlarinibajarilishdarajasi;
– rejalashtirishsifati;
– menejmentsifati.
Aynivaqtdaumumiyhajmdavaassortimentbo’yichamahsulotishlabchiqarishrejasixomashyo, materiallar, butlovchiqismlarbilanta’minlash, uskunalarbilanjihozlash, shtatjadvalinituzishvaboshqarejalartuzishuchunboshlang’ichbazahisoblanadi.
Yo’riqnomavaamaliyotdako’’inchaaralashqo’llaniladigannomenklatura hamdaassortimenttushunchalarinifarqlashtalabqilinadi.
Nomenklatura –bumahsulotlarnomlarivaularningmutanosibturlariuchunbelgilangankodlarro’yxatidir.
Assortiment – harbirturbo’yichaishlabchiqarishhajmiko’rsatilganholdamahsulotnomlariro’yxatidir.
Uto’liq, guruhlivaguruhichidabo’lishimumkin.
To’liqassortiment – tayyorlanadiganmahsulotlarningbarchaturlarivako’rinishlariningtugalro’yxati; guruhliassortimentturdoshgurhdagimahsulotlarnibirlashtiradi. Guruhgakiruvchimahsulotlaruningguruhichidagiassortimentinitashkilqiladi.
Assortimentvamahsulotishlabchiqarishtarkibinishakllantirishdakorxona, birtomondan, mazkurmahsulotturigatalabni, boshqatomondan – mehnat, xomashyo, texnik, texnologik, moliyaviyvatasarrufidamavjudboshqaresurslardansamaraliroqfoydalanishnihisobgaolishilozim. Assortimentnishakllantirishtizimiquyidagilarnitashkilqiladi:
– xaridorlarningjoriyvaistiqboldagiehtiyojlarinianiqlash;
– ishlabchiqarilayotganyokiishlabchiqarishrejalashtirilayotganmahsulotningraqobatbardoshlikdarajasinibaholash;
– mahsulotninghayottsiklinio’rganish, yangi, yanadamukammalmahsulotturlarinijoriyqilishvaishlabchiqarishdasturlaridanma’naviyeskirganhamjaiqtisodiysamarasizmahsulotlarnichiqaribtashlashbo’yichao’zvaqtidachora-tadbirlarqo’llash;
– mahsulotlarassortimentidao’zgarishlarningiqtisodiysamaradorligivariskdarajasinibaholash.
Mahsulotlarassortimentibo’yichaishlabchiqarishrejasiningbajarilishinibaholash odatdaayninomlikoeffitsientyordamidahisoblanib, uassortimentbo’yichaishlabchiqarishrejasiningbajarilishigakiritilganumumiyhaqiqatdagimahsulotishlabchiqarishniuningumumiyrejaviyishlabchiqarishgabo’lishyo’libilanhisoblanadi(rejadantashqaritayyorlanganmahsulotassortimentbo’yichaishlabchiqarishrejasiningbajarilishidahisobgaolinmaydi).