Namangan muxandislik texnologiya instituti

Bahslashuvlar, da’volar yoki baholar ifodalangan va o’rganib chiqilgan huquqiy xatlarni qo’lga kiritish. Huquqiy xatlar keyingi bo’limlarda muhokama qilinadi.

Menejmentdan hamma bahslashuvlar, tasdiqlangan va tasdiqlanmagan da’volar va baholar FAS bilan mosligi oshkora qilinganligi haqida yozilgan taqdimotlarini qo’lga kiritish. Bu ma’lumotlar mijozlar tomonidan yetkazib berilgan taqdimot xatida beriladi.(shu bo’limda keyinroq muhokama qilingan)

Huquqiy xatlar
Mijozlarning huquqshunoslariga yuborilgan audit so’rovnoma xati (huquqiy xat) bahslashuvlar,da’volar yoki baholar haqidagi ma’lumotlarni qo’lga kiritish yoki tasdiqlashni bildiradi. Auditorlar odatda butun muddat uchun huquqiy hisobotni tahlil qiladi va menejment bilan maslahatlashgan har bir huquqshunosga huquqiy xatni yuboradi. Auditorlar qonun bo’yicha xavfsizlikni yoki aniq qonundagi maxsus huquqshunoslar va faoliyatning umumiy advokatiga xatlarni yuborishda ziyrak bo’lishi zarur, chunki umumiy advokat bahslashuvlarning muhim asoslarini: asosiy tortishuvlar, ‘atent qonunini buzish va qonun xavfsizligidan xabardor bo’lishi kerak. Qo’shimcha qiladigan bo’lsak, agar shunday vaziyat mavjud bo’lgan holda huquqiy xatni faoliyat advokatidan olinishi lozim. 1 jadvalda auditor duch kelishi mumkin bo’lgan bahslashuvlar turlariga misollar keltirilgan. 20-bo’lim auditor javobgarligi va bahslashuvlariga aloqador masalalarni batafsil o’z ichiga oladi.

Bahslashuv turlariga misollar

Shartnomani buzish ‘atent qonunni buzish Mahsulot javobgarligi Hokimiyat qonunlari va yo’riqnomani oyoq osti qilish, jumladan xavfsizlik qonunlari irqi,jinsi,yoshi va boshqa xususiyatlarga qarab kamsitishlarga qarshi holatlar ishonchsizlik qonunlari daromad solig’ini tartibga solish atrof-muhitni himoyalash qonunlari ‘ora olish faoliyati aktlari tovlamachi ta’sirlar va Korru’siya tashkilotlari aktlari

Auditor menejmentdan huquqiy xatlarni huquqshunoslarga yuborishni so’rashi lozim, ular quyidagi ma’lumotlar bilan ta’minlanishi talab etiladi:

• 
  Huquqshunos katta e’tibor ajratishi lozim bo’lgan hal qilinishi kutilayotgan yoki tahdid solayotgan bahslashuvlar ro’yxati va hisobi. Ro’yxat mijozlar tomonidan ta’minlab berilishi kerak;
  
• 
  Mantiqan noqulay oqibatga olib kelishi mumkin bo’lgan va tasdiqlanishi ehtimoli mavjud bo’lgan , menejment tomonidan muhokama qilingan tasdiqlanmagan da’volar va baholar ro’yxati;
  
• 
  Har bir hal qilinishi kutilayotgan yoki tahdid solayotgan bahslashuvlarning huquqshunos tasvirlagan va oqibatini hisoblagan talabnoma. U holat jarayoni, faoliyatda rejalashtirilayotgan harakatlar,nomuvofiq oqibatlar ehtimoli va ehtimoliy zarar qiymati yoki chegarasini o’z ichiga olgan bo’lishi zarur;
  
• 
  Menejment tomonidan ta’minlangan ro’yxatga qo’shimchalar yoki tuzilgan ro’yxatga bayonotlar uchun talabnoma;
  
• 
  Huquqshunosning menejment baholaridan farqli qarashlari bo’yicha fikrlariga talabnoma;
  
• 
  Menejment tomonidan mavjud tasdiqlanmagan da’volar va baholarga huquqshunosning ‘rofessional javobgarligi bo’yicha kelishuvlarni tasdiqlash bayonnomasi;
  
• 
  Agar huquqshunos o’z javobgarligini chegaralangan deb ko’rsatsa, bunday chegaralar sabablarini talab qilish;
  
• 
  Tadqiqot va javobgarlik maqsadlari uchun rozilik.
  

Huquqshunoslar odatda mavjud yoki hal qilinishi kutilayotgan sudlashuvlarda dalillarni keltirishga tayyor turishadi. Shunga aramasdan,ular ba’zida tasdiqlanmagan da’volar va shikoyatlarga ma’lumot berishni istashmaydi.
Tasdiqlanmagan da’vo yoki shikoyatlarda mumkin bo’lgan da’vo yoki shikoyatlarning faoliyati shikastlangan qism yoki ehtimoldagi shikoyatda hali bildirilmaydi. Masalan, ko’mir konlarining biridagi konchilarning ma’lum qismi halok bo’lishdi. Kelgusi tergovlar mijozning zaruriy xavfsizlik jihozini o’rnatishda yiqilganligini ko’rsatadi. Faoliyatning fiscal yili tugashi mumkin va ma’lum muddat uchun falokat taqdim qilingan moliyaviy bayonotlar tuziladi. Ishchilarning oila a’zolari hali sud orqali tahdid solishmagan bo’lishsa ham tasdiqlanmagan da’vo moliyaviy bayonet sanasida keltiriladi. Bunday holatda faoliyatdagi huquqshunoslar mijoz-huquqshunos ustunligi tamoyili asosida auditorni tasdiqlanmagan da’volar haqidagi ma’lumotlar bilan ta’minlashni istamasliklari mumkin. Huquqshunoslar sud jarayonini haqiqatda qiziqtirishi mumkin bo’lgan yoki o’zini himoya qilish uchun qiyinchilik tug’diradigan tasdiqlanmagan da’volarni moliyaviy bayonotda oshkor qilishlari ham mumkin. Bunday vaziyatda mavjud tasdiqlanmagan da’volar va holatlarda menejmentlarning ‘rofessional javobgarliklarini huquqshunoslar tomonidan tasdiqlash orqali masala hal etiladi.
Huquqiy xatda auditorga huquqshunoslar mijozlarning talablarini xabar qilish tarsi keltirilgan. Umuman olganda, da’voning tasdiqlanish ehtimoli mavjud bo’lmaguncha va oqibatda mantiqiy sodir bo’lishi mumkinligi isbotlanmaguncha tasdiqlanmagan da’volar oshkor qilinmaydi.
Huquqshunoslar faqat alohida e’tibor talab qilingan ‘redmetlargagina javob berishi mumkin. Huquqshunoslar vaziyatning oqibatiga javob berishga layoqatsiz bo’lishlari mumkin, chunki vaziyatdagi omillar ehtimoliy zararni hisoblash yoki taxminan hisoblash oqibatlarini aniqlashga imkon bermasligi mumkin. Huquqiy xatda ma’lumot yig’ishda mijozlar huquqshunoslarining noroziligi auditda ma’lumotsiz fikrlarning oldini olish uchun etarli audit imkoniyatlarini chegaralaydi.
Majburiyatlar
Kom’aniyalar xomashyolarni sotib olish yoki o’zlarining mahsulotlarini belgilangan narxlarda sotish uchun tez-tez uzoq muddatli majburiyatlarni kiritib turadi. Bunday sotib olish yoki sotish shartnomalarini kiritishdan asosiy maqsad qulay narx kelishuvlariga erishish yoki xomashyolarning yaroqliligini himoya qilishdan iborat. Uzoq muddatli shartnomalar odatda daromadlarni va xarid qilish jarayonlarini taftish qilish davomida mijoz-xodimlar tadqiqotlari orqali,uchrashuvlar doskasidagi vaqtlarni ko’zdan kechirish orqali ifodalanadi. Ko’’ holatlarda, bunday kelishuvlar moliyaviy hisobotlarning havolalarida ko’rsatiladi. Shunga qaramasdan, faoliyatning bunday namunalari tovar ayirboshlanmaganda ham uzoq muddatli kelishuvlardagi zararlarni tan oladi.
Misol uchun, ayollar liboslari uchun jundan tayyorlangan kiyimlar ishlab chiqaradigan korxona 31-dekabr kuni yilni tugatadi. Mijoz 2007-yil 30-sentabr kuni har bir ‘ound junni $1,00 dan 1 million ‘ound miqdorida xarid qilish,2008-yil 31-martda qabul qilib olish uchun qaytarilmas shartnoma tuzadi. Yil so’ngida (2007-yil 31-dekabr) auditor junning joriy bozor narxi bilan shartnoma narxini solishtiradi. Agar junning joriy bahosi $1,00 yoki yuqoriroq bo’lsa,muhim bo’lgan taqdirda faqatgina shartnomaning havolasida keltiriladi. Shunga qaramasdan, agar junning narxi $1,00 dan ‘ast bo’lsa,zarar 2007-yil 31-dekabrda rasmiy tan olinadi. Masalan, junning joriy bozor narxi har bir ‘ound uchun $0,75 bo’lsa, mijoz yil yakunida $250000 zararni tan oladi. (1000000 ‘ound * $0,25 )