Namangan muxandislik texnologiya instituti pul va banklar

3.Jamg`arma tashkilotlari: boshqarish va strukturasi

Jamg`arma tashkilotlari (ssuda-jamg`arma assotsiayasi, o`zaro

jamg`arma banklari va kredit uyushmalari) sanoati strukturasi va boshqarish tizimi tijorat banklari tizimi bilan ko`pgina umumiy jihatlarga egaligi hayratlanarli emas.

Ssuda-jamg„arma assotsiasiyalari

Ssuda-jamg`arma assotsiatsiyasi tijorat banklari singari federal hukumat va shtatning vakolatli organlaridan litsenziya olishlari mumkin. Ko`plab ssuda- jamg`arma assotsiatsiyalari lisenziyalovchi organdan qat‘iy nazar uy-joy krediti banklar Federal tizimi (UJKBFT) a‘zosidir.UJKBFT 1932-yilda FZT tashkil etilgandan so`ng asos solingan edi.Tizim jamg`arma tashkilotlarini nazorat qilish boshqarmasida tomonidan 12 ta uy-joy krediti federal banklarni sanashgan.
Ssuda-jamg`arma assotsiasiyasi depozitlarni federal sug`urtalash (250ming dollargacha) omonatlarni sug`urtalash Federal korporatsiyasi bo`linmasi, jamga‘rma assotsiatsiyalarini sug`urtalash fondi orqali ta‘minlanadi. Omonatlarni sug`urtalash Federal korporatsiyasi bo`linmasi federal darajada sug`urtalangan assotsiasiya faoliyatini minimal kapital talablarini o`rnatish orqali, hisobotlarini doimiy majburiy tekshirish va ssuda-jamg`arma assotsiatsiyalari faoliyatini reviziya qilish orqali boshqaradi.
Ssuda-jamg`arma assotsiatsiyasi filiallarni ochish bo`yicha faoliyatini boshqarish tijorat banklarini boshqarishga nisbatan liberalroq edi: deyarli barcha assotsiasiya bor shtatlarga filiallar ochishga ruxsat berilar edi, 1980 yildan esa, federal darajada lisenziyalangan assotsiyasiya turli shtatlarda filial ochish imkoniyatiga ega bo`lishdi. 1981 yildan shtat chegaralaridan qat‘iy nazar moliyaviy qiyinchiliklar his qilayotgan assotsiasiyalarni qo`shib olishga ruxsat berildi.Bugungi kunda ssuda-jamg`arma assotsiasiyasiga butun mamlakat hududida filial ochish imkoniyat berilgan.
FZT va UJKBFTlar o`z a‘zolariga (obligatsiyalar chiqarishdan yig`ilgan resurslar doirasida) ssudalar taqdim etishmoqda. Ammo, FZTning diskont ssudalaridan farqli ravishda qisqa muddatda qaytarishni ko`zda tutadi, UJKBFTning ssudalari asosan uzoq muddatli. Bundan tashqari, bunday ssudalar bo`yicha foiz stavkalar odatda ochiq bozor foiz stavkalaridan past. Bunday holda UJKBFTning ssuda loyihalari ssuda-jamg`arma assotsiasiyasiga (uy-joy qurilishi


¹⁴⁶Fredric S. Mishkin. The Economics of Money, Banking and Financial Markrts. Credit Unions page 345.
40
bilan shug`ullanuvchi kompaniyalar uchun bilvosita, chunki asosan ssuda- jamg`arma assotsiasiyasi ssudalari uy-joy qurish uchun ipoteka kreditlarini nazarda tutadi) dotatsiyalarni ko`zda tutadi.
Ssuda-jamg`arma assotsiasiyasi 1980-yillarda jiddiy qiyinchiliklarga yuz tutdi.(12-bobga qarang). Bugungi kunda assotsiatsiyalar ko`plab tijorat bank faoliyati bilan shug`ullanishadi, assotsiatsiya faoliyatini boshqarish va litsenziyalash uchun alohida boshqaruv apparati kerak emas.