Namangan muxandislik texnologiya instituti pul va banklar

2. Kreditning mohiyati. Kreditning funksiyalari. “Kredit” tushunchasining mazmuni.
Mohiyat so‘zi iqtisodiy yoki ijtimoiy hodisa yoki voqelikning ichki xususiyatini anglatadi. Kreditning mohiyati unung bir qator ichki xususiyatlarida namoyon bo‘ldi, avvalo, kredit qiymatning harakati bo‘lib ijtimoiy-iqtisodiy munosabatlarni o‘zida aks ettiradi, lekin kredit har qanday qiymatning harakati emas. U vaqtinchalik foydalanishga beriladigan pul va tovar shaklidagi mablag‘larning harakatidir. Kreditning yana bir ichki xususiyati uning subektlar o‘rtasidagi munosabatlarda nomoyon bo‘ladi. Kreditnin sub’ekylari 2 ta:

• 
  kreditor;
  
• 
  kredit oluvchi.
  

Kreditning 3 muhim xususiatlari shundan iboratki kredit unga bo‘lgan obektiv talab tufayli yuzaga keladi.
Ayri hollarda mijozlar kreditni qaytara olmaydi. Bu esa kreditni qaytarib berishlilik xususiatlarini inkor etmaydi.
Kreditning mohiyatan farqlanuvchi asosiy jihati ham uning qaytarib olinishidir. Taraqqiy etgan davlatlarda ssuda kapitali bozori yaxshi rivojlangan. Bu bozor ikki qisimdan iborat:

1. 
   birinchi segment pul bozori deyiladi. Bu bozorda qisqa muddatli kreditlarning foiz stavkalari shakillanadi.
   
2. 
   Ikkinchi segment capital bozori deyiladi. Bu bozorda o‘rt va uzoq muddatli kreditlarnintg foiz stavkalar shakillanadi.
   

Libor+Spred=Libid
Bu erda:
Libor-kredit foiz stavkasi;
Spred-bank foydasi;
Libid-kreditning qiymati.
Marja-bank bilan mijoz o‘rtasidagi munosabatlarni harakterlaydi.
Spred-bank bilan bank o‘rtasidagi munosabatlarni harakterlaydi.
Kreditning mohiyatini anglashda kredit qonunlari muhim o‘rinni egallaydi. Kreditning 3 ta qonuni bor:

1. 
   qaytarilish qonuni;
   
2. 
   qiymatning saqlanish qonuni;
   
3. 
   muvozanat qonuni- berilayotgan kreditlar va ularning resurslar taminoti ortasida muvozanat bo‘lishi kerak.
   

Kreditning mohiyatini yanada aniqlashtirish uchun uning tarkibini, harakat bosqichlarini, iqtisodiy tushuncha sifatidagi muhim belgilarini va ijtimoiy iqtisodiy xarakteristikasini ko‘rib chiqamiz. Kreditning mohiyatini tushunish uchun, avvalambor, uning tarkibi nimadan iborat ekanligini tushunib olish zarur. Kredit munosabat bo‘lishi uchun uning zarur elementlari – kreditning ob’ekti va sub’ekti bo‘lishi zarur.
Kredit munosabatlarida sub’ektlar ikki xil bo‘ladi:

1. 
   Kreditor (qarz beruvchi)
   
2. 
   Qarz oluvchi
   

Bundan tashqari, kredit munosabatlari tarkibining elementi sifatida kreditning ob’ekti yuzaga keladi.


Kredit munosabatlarining ob’ektlari va sub’ektlari.