Namangan muhandislik-texnologiya instituti

Suvli-dispers (emulsion) bo’yoqlar ishlab chiqarish 

Suvli-dispers  bo’yoqlar  (SDB)  qoplama  xosil  qiluvchi  sistemalar  – 

polimerlarning  sirt  aktiv  moddalar  bilan  stabilizatsiyalangan  suvli  emulsiyalarini 

pigmentlab  olinadi.  Bundagi  stabillik  (turg’unlik)ning  sababi  polimer  –  suv  sirt 

yuzasi  chegarasidagi  ikkiyoqlama  elektr  qatlami  xossalaridir.  Pigmentlar 

(to’ldiruvchilar)  yoki  suvda  polivalent  metallar  tuzlarining  borligi  bu  qatlamni 

buzilishiga  va  natijada  sistemaning  koagulyatsiyalanishiga  olib  keladi.  Sistemaga 

bevosita  pigment  kiritish, unga  sezilarli  qiyinchilik  -  mexanik  ta’sir  ko’rsatadi  va 

shuning  uchun  koagulyatsiya  yuz  berishi  mumkin.  Shuning  uchun  pigment  va 

to’ldiruvchilarni  “suvli  polufabrikat”da  dispergirlanadi.  Tayyor  bo’lgan  pigment 

pastasi polimer emulsiyasi bilan qo’shiladi.  

SDB  ning  uziga  xosligi  shundaki,  uning  tarkibiga  ko’p  sonli  turli  vazifaga 

ega  qo’shilmalar  kiradi.  Masalan,  sovuqbardoshlikni  oshirish  uchun  bo’yoqlarga 

antifriz,  ko’piklanishni  pasaytirish  uchun  ko’pikkesuvchi    qo’shiladi.  Bundan 

tashqari  ularning  tarkibiga  strukturalovchi  va  zanglatmaydigan  qo’shimchalar, 

antiseptiklar,  plastifikatorlar,  emulgatorlar,  stabilizatorlar,  dispergatorlar  va  b. 

---

19 

 

kiritiladi.  

Odatda  oq  rangli  bo’yoqlar  tayyorlanadi.  Rangli  bo’yoqlar  olish  uchun  oq 

bo’yoqlarga  kolerlovchi  bir  pigmentli  pastalar  qo’shiladi.  Bunday  usulni  emal 

ishlab chiqarishga “oq bazaviy bo’yoqlar usuli” deyish mumkin.  

SDB ishlab chiqarish texnologik jarayoni quyidagi asosiy operatsiyalarni o’z 

ichiga  oladi:  suvli  polufabrikat  tayyorlash;  suvli  polufabrikat  asosida  pigment 

pastasi  olish;  pigment  pastasini  dispergirlash;  bo’yoqni  tarkiblash  va  uni 

standartlash; tayyor bo’yoqni tozalash va qadoqlash. 

Suvli  polufabrikatni  aralashtirgichlarda  tayyorlanadi.  Deminerallashtirilgan 

(ya’ni,  mineral  tuzlardan  ozod  qilingan)  suv  ishlatiladi.  Bu  suvda  emulgatorlar, 

stabilizatorlar. Strukturalovchi qo’shilmalar, ko’pik kesuvchilar, antioksidantlar va 

boshqalarda  eritiladi.  Tayyor  bo’lgan  eritmani  pigment  va  to’ldiruvchilarni 

dispergirlash uchun ishlatiladi. Bu maqsadda, qoidaga ko’ra, sharli tegirmonlar va 

biser dispergatorlaridan foydalaniladi. 

Bo’yoqni  tarkiblashda  pigment  pastasi  polimer  emulsiyasi  bilan  kuchsiz 

tezlikda aralashtirgichda qo’shiladi, so’ngra plastifikator, antifriz va boshqa zarur 

qo’shimchalar solinadi. Tayyor bo’yoqni to’rsimon filtrlardan o’tkazib tozalanadi 

va qadoqlanadi.  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

20