Namangan muhandislik-texnologiya instituti "sichtei" kafedrasi "hozirgi zamon raqobat nazariyasi"

Ривожланган омиллар 
Ривожланган омиллар 
Асосии омиллар 
3-
расм. Омиллар иерархияси 
Talab parametrlari.
Ichki bozordagi talab mik’yos ta’siri vositasida yangiliklarning tadbik etilishining xarakterini 
va tezligini belgilaydi. Talab quyidagilar bilan tavsiflanadi: 
-
tuzilishi bilan; 
-
o' sish xarakteri va xajmi bilan; 
-
baynalminallashuv bilan. 
Talab quyidagi asosiy xususiyatlarga ega bo'lgan taqdirdagina, firmalar raqobat ustunligiga erishishi mumkin buladi: 
-
ichki talabning katta ulushi bozorning global segmentlariga tugri kelsa; 
-
xaridorlarning yuqori talablari firmalarni yana xam sifatli mahsulot tayyorlashga, xizmatlarni kursatishga hamda 
tovaming iste’mol xususiyatlarini oshirishga majbur qilsa; 
-
mahsulot yaratilgan mamlakatda talab boshqa mamlakatlarga nisbatan erta yuzaga kelsa. 
Yakin va qo'llab-guvvatlovchi tarmoqlar.
Milliy raqobat ustunligini aniqlovchi uchinchi determinant - bu 
mamlakatda jahon bozorida raqobatbardosh bo'lgan yetkazib beruvchi yoki aralash tarmoqlarning mavjudligidir. 
Raqobatbardosh yetkazib beruvchi tarmoqlar mavjud bo'lganda: 
-
qimmatbaho resurslarga samarali va tez yetishish; 
-
ichki bozorda yetkazib beruvchilarni muvofiqlashtirish; 
-
yangilik kiritish jarayoniga yordam ko'rsatish mumkin bo'ladi. Milliy firmalar, ularning mol yetkazib beruvchilari 
jahon bozorida raqobatbardosh bulsalar, kuprok foyda oladilar. 
Firmalar strategiyasi, tuzilmasi va raqobati.
Firmalar ichki bozordagi raqobat xususiyatiga qarab 
tuziladi, tashkil etiladi, hamda boshqariladi va bunda turli strategiya va maqsadlar ishlab chiqiladi. Bularning barchasi firmaning 
raqobat ustunligiga 
101 

---

bevosita ta’sir kursatadi. 
Xodisaning urni.
Hodisa - bu Shunday xolatki, u mamlakatdagi rivojlanish sharoitlari bilan bog'liq bulmaydi va 
unga firmalar xam, milliy xukumatlar xam ta’sir kursata olmaydilar. M. Porterning fikricha, ularga: 
-saylov; 
-
yirik texnologik yutuklar; 
-
resurslar narxining keskin o'zgarishi; 
-
jahon moliya bozorlaridagi yoki almashuv kurslarining sezilarli o'zgarishi; 
-
jahon yoki maxalliy talabning keskin oshishi; 
-
chet davlatlar xukumatlarining siyosiy karorlari; 
-
urushlar kiritiladi. Ushbu xodisalar raqobatlashayotgan firmalarning tutgan urinlariga ta’sir etgani uchun muxim 
ahamiyat kasb etadilar. 
Xukumatning urni.
Xukumatning milliy ustunlikni yaratishdagi roli Shundan iboratki, u «romb» ning barcha turtta 
determinantiga uz ta’sirini kursatadi. 
Raqobat ustuvorligiga Shunda erishish mumkinki, qachonki firma tajovuz chora- tadbirlar qanday muddat talab qilishi 
tarmoqning xususiyatiga bog’liq, bo’lsa. Masalan, xizmat ko’rsatish sohasida kam vaqt zarur, sarmoyalarni ko’p talab qiladigan 
tarmoqlar uchun esa ko’proq vaqt zarurdir, farmatsevtikada - ko’proq tikuvchilik sohasida kamroq. 
Raqobat ustivorlik miqdori va vakt o’rtasidagi bog’liqlik quyidagi chizmada keltirilgan. 
1-
chizma. Raqobat ustivorligi miqdori 
Raqobat ustuvorligini yaratish va yo’qotish 
1.
Bosqichda firmaning strategik xarakatlari raqobat ustivorligini yaratadi. 
2.
Bosqichda firma - raqobat ustivorligidan foydalanadi, tarmoq o’rtachadarajaga nisbatan yuqoriroq foyda oladi, sarmoyalarni 
qoplaydi. Bu bosqichning uzoqligi ikkita 
102 

---

narsaga bog’liq: firmaning strategik xarakatiga va raqobatchilarning strategik xarakatiga. O’z vaqtida raqobatchilarning 
xarakatlariga javob bera olishi uni bu bosqich davomida firma kelgusi "strategikxujumning" poydevorini yaratishi kerak. 
3.
Bosqichda firmaning strategik xarakati raqobatchilarning strategik xarakatlaridan zaifroq bo’lsa, u strategik ustivorligini 
yo’qota boshlaydi. 
Tajovuzkor strategiyaning oltita asosiy turi mavjud 
1.
Raqobatchilarning kuchli tomonlariga barham berish, ulardan o’zib ketishga yo’naltirilgan xarakatlar; 
2.
Raqobatchilarning zaif tomonlaridan foydalanishga yo’naltrilgan xarakatlar; 
3.
Birdaniga bir nechta yo’nalishda xarakat qilish; 
4.
Yetakchilikni egallashga qaratilgan xarakat; 
5.