Namangan muhandislik-texnologiya instituti "sichtei" kafedrasi "hozirgi zamon raqobat nazariyasi"

и/ч
+А
ист. 
=A+Ai/ch.qAist.qA-Sq(-A-V)q-S-V (6) 
149 

---

Demak, davlat tomonidan minimal narx o’rnatilganda umumiy to’liq yo’qot ish vujudga keladi va u ikkita 
S
va 
V
uchburchaklar yuzalarining yig’ indisi bilan ifodalanadi. 
Endi biz ishlab chiqaruvchilar ortiqchaligini ishlab chiqarish Q miqdordan 
Q 
miqdorga kengaytirilganda qarab 
chiqamiz. Haqiqatdan ham minimal narx muvozanat narxdan yuqori bo’lganda u ishlab chiqaruvchilarni 
Q
miqdorga 
mahsulot ishlab chiqarishga undaydi. Lekin, ular bozorda faqat 
Q
hajmdagi mahsulotni sotish mumkin xolos. Ular Д0 = 
Q - 
Q
miqdordagi mahsulotni ishlab chiqarishga ketgan xarajatlarni qoplaydigan daromadni olaolmaydi (7-rasm). Rasmda ushbu 
xarajatlar shtrixlangan 
D 
trapetsiya yuzi bilan ifodalangan. 
7-
rasm. Minimal narx o’rnatilishi natijasidagi yo’qotishlar grafigi. 
Natijada ishlab chiqaruvchilarning ortiqchaligi o’zgarishi quyidagiga teng: 
Ди/ч. = 
A - C - D. 
Bunday holda har bir ishlab chiqaruvchi o’z mahsulotining hammasining yuqori narxda sotaman deb o’ylaydi. 
Pirovardda davlat tomonidan o’rnatilgan minimal narx siyosati ortiqcha mahsulot ishlab chiqarish xarajatlari hisobidan ishlab 
chiqaruvchilarning foydasini ancha qisqartirib yuborish mumkin. 
Yana bitta misol tariqasida mehnat (ishchi kuchi) bozorini qaraylik. 
Ma’lum mehnat bozorida ishchi kuchi bahosi bu ish haqi. Davlat tomonidan minimal ish xaqi (^
min
) belgilandi deylik. 
8-
rasmda taklif chizig’i ishchi kuchi taklifini, talab chizig’i - ishchi kuchiga talabni ifodalaydi. Davlat tomonidan 
o’rnatilgan minimal ish haqi W
min
mehnat resurslari bozoridagi muvozanat ish haqi 
W
e
dan katta, ya’ni 
W
mm
 > W
e
. 
150 

---

Ishcilar soni 
8-rasm. Minimal ish haqi grafigi. 
Ushbu siyosat natijasida ish joyi topgan ishchilar (rasmda L
1
ishchi) yuqori ish haqi oladi. Lekin, AL 
=
L
2
- L
ieqdoridagi ishchilar ish topa olmaydilar va ishsiz qoladilar. Demak, bunday siyosat ishsizlikka olib kelishi mumkin. 
Barqaror narxni ta’minlash va ishlab chiqarish hajmini cheklash siyosati. AqSH va Yevropa davlatlarida minimal narxni 
o’rnatishdan tashqari, narxlarni barqarorlashtirishda ishlab chiqarish hajmini qisqartirishni yoki ishlab chiqarishni chekli 
rag’batlantirish siyosatlarini qo’shib olib boradi. Ayniqsa, bunday siyosat AqSHda qishloq xo’jaligi tizimi qo’llanadi. 
Barqaror narxlarni ushlab turish. Rivojlangan davlatlarda barqaror narx ko’pincha sutga, tamaki va donga qo’llaniladi, 
bundan maqsad, ushbu tovarlarni ishlab chiqaruvchilarning daromadlarini yetarli darajada bo’lishini ta’minlash. 
9-rasm. 
Narxni barqaror bo’lishini ta’minlash. 
Bunday siyosatda davlat mahsulotga narxni 
R*
darajada belgilab, uni shu darajada bo’lishini taminlash uchun kerakli 
hajmdagi mahsulotni sotib oladi. Ushbu 
151 

---