Namangan Muhandislik texnologiya instituti “Sanoat ishlab chiqarishni tashkil etish va iqtisodiyoti” kafedrasi

Xo‘jalik yurituvchi subyektni boshqarish tizimiga rejalashtirish, me’yorlashtirish va limitlashtirish ham kiradi.

• Rejalashtirish – bozor sharoitlariga mos ravishda xo‘jalik yurituvchi subyekt imkoniyatlarini muvofiqlashtirishga qaratilgan uzluksiz siklli jarayon. U istiqboldagi muammolarni hal qilish bilan bog‘liq bo‘lib, ham umumiy, ham xususiy xarakterga ega bo‘lgan muqobil qarorlar tanlash uslublaridan foydalanadi. Rejalashtirish statistik tadqiqotlar va xo‘jalik faoliyati natijalari tahliliga asoslangan holdagina samarali bo‘lishi mumkin. Tahlil boshqaruv hisobi maqsadlariga muvofiq guruhlangan va qayta ishlangan ma’lumotlar asosida amalga oshiriladi.
• Me’yorlashtirish – barcha turdagi resurslarni samarali ishlatishni ta’minlashga va xarajatlarni mahsulotga eng unumli aylantirish yo‘llarini izlashga qaratilgan optimal me’yor va normativlarni ilmiy asoslangan hisoblash jarayoni. Me’yor va normativlar majmuasi xo‘jalik yurituvchi subyektning me’yoriy xo‘jaligini tashkil etadi, u esa, o‘z navbatida, barcha faoliyat turlarini qamrab oladi.
• Limitlashtirish – zaxira va xarajatlar me’yorlari tizimiga asoslangan moddiy xarajatlar ustidan nazoratning birinchi pog‘onasi. Limit – mahsulot birligi uchun resurslar sarfi me’yori bo‘lib, har bir ishlab chiqarish bo‘linmasi uchun chiqarilayotgan mahsulot assortimentidan kelib chiqqan holda texnologik hujjatlar va ishlab chiqarish dasturi rejasi asosida o‘rnatiladi.Limitlashtirish tizimi nafaqat sexda chiqayotgan materiallar limiti hisobidan, balki hisob va nazorat operatsiyalaridan ham tashkil topadi. Shuning uchun, boshqaruv hisobi tizimida limitlashtirishga moddiy xarajatlarning shakllanishiga faol ta’sir o‘tkazuvchi operativ (tezkor) ma’lumotlar roli ajratiladi.