Namangan muhandislik qurilish

6. Plastik deformatsiyalash usuli
– metallarning sovuk va issik 
xolatlarda plastik deformatsiyalanaolish xossasiga asoslangan. Uglerodli pulatlar, 
rangli metallar, ularning kotishmalaridan tayyorlangan detallar sovuqlayin, 
tarkibida qupi bilan 0,3% uglerod bo’lgan pulat detallar issik xolatlarda plastik 
deformatsiya usullarida tiklanadi. Amalda detallar chuktirib, bosib, kirgizib, 
kengaytirib, aylanasiga siqib, cho’zib va tug’irlab, tiklanadi. Bu usullarning qaysi 
birini qo’llash korxonani uskunalar bilan ta’minlanganligiga, ta’mirlanadigan 
detallarning nuqsonlariga va ularni bajaradigan ishlariga karab tanlab olinadi.
 
Nazorat savollari 
1. Golvanik qoplash 
2. Metallarni galvanik – kimyoviy usulda tiklash 
3. Xromlash ва tamirlash усулини тушунтиринг 
4. Ruxlash ва nikellash 
5. Mislash ва plastik deformatsiyalash usuli 

---

91 
13 – Mavzu. Sinash-tekshirish stendlari va jixozlari. 
 
Rega
:
 
1. Dvigatellarni sinash qurilmasini vazifasi, turlari tuzilishi va ishlashi.
2. Avtomobil dvigatellari sinash usullar.
3. Elektr-tormozlash mashinasining tuzilishi va ishlashi. 
4. Suyuqlik reostatini tuzilishi va ishlashi 
Dvigatelni chiniqtirish va sinash ishlari maxsus sinash jihozi (13.2-rasm) 
yordamida uch bosqichda amalga oshiriladi: sovuq, yuklanishsiz issiq va yuklanish 
ostida issiq. Har bir bosqich ikki qismdan iborat. Masalan,sovuq holda chiniqtirish 
tirsakli valning 400-600 ayl/min aylanishlar sonida 15 min, so’ngra 800-1000 
ayl/min da 20 minut o’tkaziladi. 
Yuklanishsiz issiq chiniqtirishda avval tirsakli val 1000-1200 ayl/min da 20 
minut, so’ngra 1500-2000 ayl/min da 15 minut aylantiriladi. Issiq yuklanish ostida 
chiniqtirishda 11-15 kVt yuklanish beriladi va 25 min tirsakli val 1600-2000 
ayl/min tezlik bilan aylantiriladi. So’ngra 29-44 kVt yuklanish berilib, tirsakli val 
2500-2800 ayl/min tezlikda 25 min aylantiriladi. So’ngra 29-44 kVt yuklanish 
berilib, tirsakli val 2500-2800 ayl/min tezlikda 25 min aylantiriladi. 
Sovuq chiniqtirishda dvigatelning tirsakli vali elektrodvigatel-14 yordamida 
aylantiriladi. Bu davrda dvigatel barcha birikmalarining geometrik shakllari va 
ishchi yuzalarning holati o’zgaradi va uncha katta bo’lmagan yuklanishda 
ishlashga maslashadi.
Yuklashinsiz issiq chiniqtirishda (dvigatel salt yurish tartibida ishlaydi) 
ishqalanish yuzalarini navbatdagi moslashishlari nazarda tutilgan. Bunday 
chiniqtirishdan maqsad dvigatelni foydalanish uchun tayyorlashdan iborat. Har bir 
turdagi avtomobil dvigateli uchun chiniqtirishning muqobil tartibi o’rnatilgan. 

---

92 
13.1-rasm. 
Klapanlarni tekshirish moslamasi: 1-maxovik; 2-valcha; 3-ustuncha; 4-
vtulka; 5-barmoq; 6-kronshteyn; 7-rolik; 8-markaz; 9-prizma; 10, 11-indikatorlar; 
12-plita