Namangan muhandislik-qurilish instituti

Kimyoviy muvozanat. Muvozanat konstantasi. To’g’ri va teskari reaksiyalar tezliklari bir 

xil bo’lib qolganda (V

to’g’ri

  =  V

teskari

)  kimyoviy  muvozanat  qaror topadi. Kimyoviy muvozanat  ho-

latida  vaqt  birligi  ichida  qancha  mahsulot  parchalansa,  shuncha  miqdor  yangisi  hosil  bo’ladi. 

Kimyoviy muvozanatni dinamik (harakatchan) muvozanat deb yuritiladi. 

---

«Umumiy va noorganik kimyo» fanidan  ma’ruzalar matnlari. 

   38    

 

Kimyoviy  muvozanatning  miqdoriy  o’lchov  birligi  sifatida  muvozanat  konstantasini  olish 

mumkin. 

Quyidagi misol orqali barcha qaytar reaksiyalarning muvozanat konstantasini ifodalash usu-

lini ko’rib chikamiz: 

aA + bB  pC + qD 

 Massalar ta’siri qonuniga muvofiq reaksiya tezligi: 

  

to’g’ri reaksiya uchun V

to’g’ri

= k

1

 [A]

a

[B]

b

  

teskari reaksiya uchun V

teskari

 = k

2

 [C]

p

[D]

q 

V

1

 = V

2

 bo’lgani uchun, yuqoridagi ifodalarning o’ng tomoni ham bir-biriga teng bo’ladi: 

 

k

1

 [A]

a

[B]

b

 = k

2

 [C]

p

[D]

q

 

 

bundan:  

 

   

   

q

p

b

а

D

C

B

А

k

k



2

1

 

kelib chiqadi. 

 

Reaksiyalarning  tezlik  konstantalari  o’zgarmas  son  bo’lganligi  uchun  K  bilan  belgilab 

olamiz va K — muvozanat konstantasi deb yuritiladi: 

 

 

   

   

q

p

b

а

мув

D

C

B

А

К



 

 

Geterogen reaksiyalarning muvozanat tenglamasiga faqat gaz yoki suyuq fazadagi moddalar 

konsentratsiyalari kiradi. 

  

Muvozanat  konstantasining  qiymati  reaksiyaga  kirishuvchi  moddalar  tabiati  va  haroratga 

bog’liq. Katalizatorlar to’g’ri va teskari reaksiyalar tezligini bir xilda oshirganligi uchun muvozanat 

konstantasi ta’sir etmaydi. Muvozanat konstantasi qanchalik katta bo’lsa, reaksiyaning unumi shun-

chalik ko’p bo’ladi. Shu sababli reaksiyalarning muvozanat konstantasini bilish kimyo va kimyoviy 

texnologiya uchun muhim ahamiyatga ega.