Namangan muhandislik qurilish instituti «qurilish materiallari, buyumlari va konstruksiyalarini ishlab chiqarish»

1 – 
poydevor ramasi
; 2 – 
serdechnikni yo’naltiruvchi
; 3, 5 –
serdechniklar
; 4 – 
pnevmoyuk
; 6, 7 – 
mos xoldagi bo’ylama va ko’ndalang shitlar 
rasm
. 
Harakatlanuvchi vibroqolipning sxemasi 
1 – 
elektrodvigatelь
; 2 – 
sinxronizator
; 3 – 
bunker
; 4 –
vibrosektsiyalar
; 5 – 
vibrobloklar
; 6 – 
stabilizatorlar
; 7 – 
prujinali 
osqi
(
podveska
)
Tashqi titratishda 40-60sm qalinlikdagi mahsulotlar uchun mahsulotning ust qismiga 
perpendikulyar 50 Gts chastotasiga ega garmonik
308 
chayqalishni qo’llash ancha 
samarali hisoblanadi. 4-8sm qalinlikdagi quyuq armaturalangan konstruktsiyalarni 
qoliplashda 66 Gts dan ortiq chastota maqsadga muvofiq bo’ladi. SMJ-93A, 2750/1A, 
2750/2A, 2750/3A va 2750/4A yakka vibroqoliplar yordamida vibrogidropresslash usuli 
bilan 5 m uzunlikdagi bosimli trubalar tayyorlanadi. Bu texnologiya qolip o’zagiga 
kiydirilgan rezina g’ilofga suv bosimi ostida 8 MPa ichki radial bosim bilan qotish 
vaqtida betonni siqilishini nazarda tutadi. O’chak kengayib qolipga tortuvsiz 
joylashtirilgan spiralli armaturani cho’zadi, bu esa gidropresslash jarayonida tashqi 
qolipni kengayishiga imkon beradi. Tashqi qolip prujinalar bilan boltlar yordamida 
bog’langan ikki yoxud to’rta qismlardan tashkil topadi.
Qolipga qorishmani zichlashtirish uchun VP-5 pnevmatik vibratorlar o’rnatiladi. 
Ustki vibrozichlashtirish yig’ma temir-beton sanoatida keng tarqalgan, chunki u 
mahsulotlarni qoliplash jarayonini butunlay mexanizatsiyalash imkonini beradi. 
Vibrouzaytiruvchi moslamalarini qo’llash ancha samarali hisoblanadi. Vibrouzatgich 
qorishmani qolipga joylashtirish va uni vibratsiya ta’siri ostida zichlashtirish 
jarayonlarini uyg’unlashtiradi. Qoliplash jarayoni ustki vibratsiyaning mahsulotning 
ustki qismiga ta’siri natijasida kechadi. Vibrouzatgich moslama agregatning titrovchi 
bunkerida qorishmani oldindan zichlashtirishni va so’ngra qorishma bilan qolip va 
titratuvchi qolip shakllantiruvchi o’rtasidagi bo’shliqlarni to’dirish imkonini beradi. 
Qolip va ishchi organ qoliplashda nisbiy ko’chuvchanlikka ega bo’ladi. Vibrouzatgich 

---

90 
gorizontal va vertikal yoxud egri qoliplashda qo’llaniladi. Vertikal sxema ko’chuvchan 
shitlarda mahsulotlarni tayyorlashda qo’llaniladi. 30-60 s bikirlikdagi beton qorishmasi 
titrovchi bunkerdan tinimsiz ravishda pastga tushadi, bunda konstruktsiya ham bir 
tomondan, ham boshqa tomondan qoliplanishi mumkin.
Bu usul hajmli elementlarni qoliplashda qo’llaniladi. O’zak vibrouyg’otgich bilan 
jihozlangan bo’ladi.
Keng sathli konstruktsiyalarni tayyorlashda uning qoliplovchi yuza 
ostiga qorishmaning teng va tekis hamda tez uzatilishi uchun vibrobunkerga tutash 
chizig’i gorizontga 45 gradus burchak bo’yicha egilishi zarur. Vertikal vibrouzatgich 
moslamalarning o’lchamlari vibrobunker hajmiga ν
b 
qarab belgilanadi. ν
b 
qoliplanadigan 
mahsulot hajmi ν
mahs. 
Dan 1,2-1,3 marotaba katta bo’lishi kerak, tinimsiz to’ldirganda esa 
ν
b
=0,5ν
mahs. 
(1,25-1,3). Vibrobunker tirqishining balandligi, sm da quyidagiga teng: 
h
m 
= 
12+
h
b. 
2387U va 3488, stabilizator bilan jihozlangan vibrouzatgich moslamasi 15-20 s 
bikirlikdagi qorishmalardan tayyorlanadigan mahsulotni beto’xtov qoliplaganda 
qo’llanadi. Bunday moslamalar lentali oziqlantiruvchi statsionar bunkerlar bilan 
komplektlanishi, shuningdek beton yotkizichlarda o’rnatilishi mumkin. SMJ-475 
vibrouzatgich moslamasi mahsulot enini tartibga soluvchi ilgichlar bilan jihozlangan va 
qoliplash yakunida qorishmani uzatishni to’xtatadi. Vertikal qoliplash 1385 tipdagi 
vibrouzatgich moslamasi kasseta- konveyer liniya tarkibiga kiradi. Har bir tsiklda 
tayyorlangan qolip qoliplash postiga kelib tushadi. SMJ-40 va KJB-82 vibrouzatgich 
moslamalari trubalarni qoliplashga mo’ljallangan. Qorishmani joylash jarayonida, qolip 
qorishma bilan to’ldirilishi va zichlanishi darajasi bo’yicha vibroo’zak qolipga nisbatan 
siljiydi.
rasm
. 
SMJ-227 rusumli qoliplash mashinasining sxemasi 
1 – 
karetka 
(
aravacha
); 2 – 
vibrovkladish 
(
bo’shliq xosil qiluvchilar
); 3 –
yo’naltiruvchi karetkalar

---

91 
Ichki 
vibrozichlashtirish
. 
Ichki 
vibrozichlashtirishda 
pnevmatik 
chuqurli 
vibratorlar 
qo’llaniladi. 
CHuqurli 
vibratorlar 
asosan 
mexanizatsiyalashtirilgan 
ishlab 
chiqarishda 
va 
qalin 
armaturalangan 
mahsulotlarni 
zichlashtirish 
uchun 
yordamchi 
vosita 
sifatida 
qo’llaniladi. 
Vibrovladishli 
moslamalar 
ikki 
tomoni 
ochiq 
teshiklarga 
ega 
bo’lgan 
mahsulotlarni 
tayyorlashda 
qo’llaniladi. 
Vibrokladishlar 
muayyan 
konfiguratsiyadagi qattiq metall korobkalar bo’lib, ularning ichida 96,5 Gts 
chayqalish chastotali vibratorlar yoxud debalans vallar biriktirilgan bo’ladi. Bevosita 
zichlashtiriladigan qorishmalarni ichki vibrozichlashtirishda vibroimpulьslarni uzatish 
hajmli va tashqi vibrozichlashtirishlarga nisbatan energiya sarflanishini pasaytirish 
imkonini beradi.
Vibroo’zakchalar bo’shliqli mahsulotlarni qoliplash uchun ko’plab 
moslamalarda qo’llaniladi (masalan, SMJ-24, SMJ-227).
Moslamalar vibrovkladish-bo’shliq hosil etuvchilarni qolipga kiritish va ularni 
yangi quyilgan betondan chiqarib olish mexanizmlari bilan jihozlangan. Ichki titratish 
30-45 Gts dagi chastotada vibrovkladishlar bilan olib boriladi. Vibrouyg’otuvchilarning 
chayqalishlari beton qorishmasining kontaktli yuziga normal bo’lgan tarkibiy qismga 
ega bo’lishi lozim. Zichlashtirish qatlamining maksimal qalinligi tsilindir qolipda 200 
mm va bo’shliq hosil qiluvchi to’g’ri burchakli qolipda 300 mm ni tashkil etadi. 
Gorizontal holatda konstruktsiyalarni qoliplashda 0,015 MPa dan ko’p bo’lmagan 
statistik bosimli vibroyukni qo’lash maqsadga muvofiq. Titratish davomiyligi yuksiz 20-
40 s va yuk bilan titratish 1,5-3 min 3000 min
-1 
chastotada. 4000-4500 min
-1 
chastotada 
zichlashtirish vaqti 1,5-2 marta kamayadi. 
Nazorat savollar: 
1.Kontakt usulida beton kotirish xaqida gapirib bering. 
2.Ustki vibrozichlashtirish. 
3.Vertikal kasseta qurilma.
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati 
1. Maxmudova N.A., Yunusov J.Ya. Uchebnoe posobie. Teplotexnika i teplotexnicheskie 
oborudovanie. TASI. Tashkent 2005.
2. 
Peregudov V. V.
«Teplotexnika i teplotexnicheskoe oborudovanie» M.:
Stroyizdat
, 
1990.
3. Maxmudova N. A. Issiklik texnikasi va issiklik texnikasi uskunalari. Ukuv kullanma 
TAKI. Toshkent 2012.