Namangan muhandislik-qurilish instituti kimyoviy texnologiya

Keys bilan ishlash jarayonini baholash mezonlari va ko’rsatkichlari

(mustaqil auditoriyada va auditoriyadan tashqari bajarilgan ish uchun)

Auditoriyadan tashqari bajarilgan ish uchun baholash mezonlari va ko’rsatkichlari

Talabalar ro’yxati	Asosiy muammo ajratib olinib, tadqiqot ob’ekti aniqlangan mak. 6 b	Muammoli vaziyatning kelib chiqish sabablari aniq ko’rsatilgan mak. 4 b	Vaziyatdan chiqib ketish harakatlari Aniq ko’rsatilgan mak. 10 b	Jami mak.20 b

Auditoriyada bajarilgan ish uchun

baholash mezonlari va ko’rsatkichlari

Guruhlar ro’yxati	Guruh faol mak. 1 b	Ma’lumotlar ko’rgazmali taqdim etildi mak. 4 b	Javoblar to’liq va aniq berildi mak. 5 b	Jami mak. 10 b
1
2
3

8-10 ball – a’lo, 6- 8 ball – yaxshi, 4- 6 ball – qoniqarli

Yechimini kutayotgan muammo
(2-muammoli vaziyat)
Xomashyoning ko’pligi etakchi kimyo sanoati korxonalari–Olmaliq «Ammofos» ishlab chiqarish birlashmasi, Chirchiq elektrokimyo ishlab chiqarish birlashmasi, Navoiy «Azot» ishlab chiqarish birlashmasi, Farg’ona sun’iy tola zavodi, Namangan kimyo zavodi, Toshkent lok-buyoq materiallari va plastmassalarni ishlab chiqaradigan va qator boshqa kimyo korxonalarini vujudga keltirish imkonini yaratdi. Hozirda kimyo sanoati rivojlangan hududlar – Olmaliq, Chirchiq, Farg’ona, Qo’qon, Navoiy kabi yirik kimyo sanoati markazlari ishlab turibdi.

Xomashyodan foydalanilishi nuqtai nazardan kimyo sanoatining asosiy xususiyatlari: 1) yer osti xomashyo resurslari (fosfatli xomashyolar, kaliyli tuzlar, oltingugurt, tabiiy gaz, neft, ko’mir), qishloq xo’jalik mahsulotlari, havo va suv, shuningdek kimyo sanoatida xomashyoni qayta ishlash mahsulotlari (ftorli gazlar, sulfatlar, fosfogips va h.o.) va bir-biriga bog’liq tarmoqlar (masalan, rangli metallurgiya, neftni qayta ishlash va koks kimyosi chiqindi gazlari) ni inobatga olgan holda xomashyo bazasining ko’p variantliligi; 2) turli xil kimyoviy mahsulotlar olish uchun birgina xomashyodan kompleks foydalanishning keng imkoniyatlarining mavjudligi; 3) birgina xomashyodan turli xil kimyoviy mahsulotlar olishga imkon beradigan ko’p turdagi kimyoviy qayta ishlash usullarining mavjudligi kabilarda yaqqol namoyon bo’ladi. Masalan, benzoldan kauchuk, polistirol, kaprolaktam, yadoximikatlar va boshqa mahsulotlar olinishi mumkin. Shu bilan birga usullarning xilma-xilligi bitta mahsulotning turli xil xomashyolardan olish imkonini beradi. Masalan, atsetilen ishlab chiqarishda tabiiy gaz, neftni qayta ishlash gazlari, neft qazib olish yo’ldosh gazlari, kaltsiy karbid; kaprolaktam ishlab chiqarish uchun esa–benzol, fenol, anilin yoki toluol ishlatilishi mumkin.

Hozirgi kunda inson kimyo sanoatida xom ashyoga bo’lgan ehtiyoj ortib bormoqda, ammo xom ashyoning yetishmasligi kuzatilmoqda, ko’pgina xom ashyolardan foydalanmaslikni ilojisi yo’q, lekin kimyoviy ishlab chiqarishni saqlab qolish ham o’ta muhimdir. Sizning fikringizcha, bu vaziyatga qanday oqilona yechim topish zarur? Sizning taklifingiz.
3.Mavjud vaziyat

(topshiriqli keys)

Keys-stadidagi asosiy muammo: Kimyoviy ishlab chiqarish uchun kerakli xom ashyolarni aniqlash bo’yicha bo’yicha aniq tavsiyalar berish.

Kimyo sanoatida tog’-kon ruda, neft, gaz, o’rmon va tsellyuloza-qog’oz sanoatlari, qora va rangli metallurgiya korxonalarining mahsulotlari xomashyo sifatida ishlatiladi. Masalan, misli, ruxli, qo’rg’oshinli ruda va kontsentratlarini kuydirishda hosil bo’ladigan rangli metallurgiya chiqindi gazlaridan ajratib olinadigan sulfit angidrid sulfat kislota ishlab chiqarishning qimmatbaho xomashyosi hisoblanadi. Oltingugurtli xomashyoni kuydirishga sarflanadigan maxsus xarajatlarsiz har bir tonna mis metali suyuqlantirib olish hisobiga 10 t dan ortiq sulfat kislota olish mumkin bo’ladi.

Xomashyodan to’la va kompleks foydalanish, tarkibidagi asosiy modda miqdori kam bo’lgan xomashyolarni qayta ishlash imkoniyatini yaratish, kimyo sanoati va boshqa tarmoqlar chiqindilarini ichki qayta ishlash orqali mahsulotga aylantirish va h.o.lar kimyo sanoati xomashyo bazasini rivojlantirishda muhim o’rin tutadi.
Savollar

1. 
   Kimyo sanoatining xomashyo bazasi.
   
2. 
   Xomashyolarni klassifikatsiyalash.
   
3. 
   Mineral xomashyolar.
   
4. 
   O’simlik va hayvonot xomashyolari.
   
5. 
   Ikkilamchi material resurslari.
   
6. 
   Xomashyo resurslaridan kompleks va samarali foydalanish.
   

V. MUSTAQIL TA’LIM MAVZULARI
Mustaqil ta`limni tashkil etishning shakli va mavzulari
Talabalar mustaqil ta`lim o`quv jaraynining muhim shakllaridan biri hisoblanib, u ma`ruza, amaliy, seminar mashg`ulot darslarida va o`qishdan tashqari vaqtlarda amalga oshiriladi. Fanniing xususiyatlarini hisobga olgan holda mustaqil ta`lim shakllari va mazmuni quyidagilardan tashkil topadi :

- ma`ruza darslariga va mustaqil ish topshiriqlariga tayyorgarlik ko`rish;