Namangan muhandislik-qurilish instituti kimyoviy texnologiya

Nazorat savollari

1. 
   Moddalar massasini saqlanish qonuni qanday ta'riflanadi?
   
2. 
   Tarkibning doimiylik qonuni qanday ta'riflanadi?
   
3. 
   Avagadro qonuni qanday ta'riflanadi?
   

3 - M A ' R U Z A. ATOM TUZILISHI. D.I.MENDELEYEV DAVRIY QONUNI
O’quv moduli birliklari

1. 
   Atom tuzilishi, uning yadriviy modeli.
   
2. 
   Rezerford tajribasi.
   
3. 
   Izotop va izobarlar.
   
4. 
   Radiaktivlik. Yadroviy reaksiyalar.
   

5. N.Bor postulatlari. D.I. Mendeleyev davriy qonuni.

6. Kimyoviy elementlar davriy sistemasi.

7. Kimyoviy elementlar davriy sistemasining ahamiyati
Tayanch so'z va iboralar:

Atom Elektron Proton Neytron		Radioaktivlik Rezerford tajribasi Izotop Izobar
Davriy qonun Elementlar davriy sistemasi Аtom massa Davrlar		Guruhlar Мetallar Мetalmaslar Эlement tartib raqami

Atom tuzilishi, uning yadriviy modeli. Elektronning kashf etilishi. XX asr boshlaridagi juda ko'p izlanishlar shuni ko'rsatdiki, atom moddaning eng kichiq bo'linmaydigan zarrachasi emas, balki, atomning o'zi elektron, proton, neytrondan va boshqa elementar zarrachalardan tashkil topgan.



1-rasm. Katod trubka sxemasi. K-katod, A-markazda kichik tirqishi bo’lgan anod, E- elektr maydoni hosil qiluvchi ikki metall plastinka.

Atomning murakkabligini tasdiqlovchi dastlabki tajriba ma'lumotlari 1879 yilda, siyraklashtirilgan gazlarda elektr zaryadi hosil bo'lishi hodisasini tekshirish natijasida olindi. Agar elektrodlar kovsharlangan shisha naydan havo so'rib olinsa va unga yuqori kuchlanishli tok ulansa, katoddan nur tarqala boshlaydi. Bu nurlar katod nurlari deyiladi. Ular elektr maydoni (E) da to'g'ri chiziqli harakatini o'zgartirib, musbat qutb tomonga og'adi. Demak, bu nurlar manfiy zaryadga ega. Tadqiqotlar shuni ko'rsatdiki, bu oqim elektronlar oqimidan iborat. Ko'pchilik metallar UB nur bilan yoritilganda (fotoeffekt) ham elektronlar ajralib chiqadi.

Elektronnig massasi 9,110^-28 g, bu vodorod atomi massasining 11837 qismini tashkil qiladi.