Namangan muhandislik pedagogika isntituti "menejment" kafedrasi ismatov r. O., Ahmedov o. T

 
3.4.Raqobat kuchlari tarkibida o’zgarish yasovchi omillar 
 
Bozordagi vaziyat tez-tez o’ztarib turadi, chunki bozorda ishlayotgan
kompaniyalar bozorga kirib kelayotgan yangi Korxonalarni o’z siyosatini 
o’zgartirishga majbur qiladi. Bozorda eng ko’p ta’sir qiladigan kuchlar raqobatni 
46

---

xarakatlantiruvchi kuchlar deb ataladi. Bu kuchlarni tahlil qilish 2 bosqichdan
iborat
19
: 
1. Xarakatlantiruvchi kuchlarni aniqlash. 
2. Ushbu kuchlar ta’sirini aniqlash. 
Bozorda eng ko’p uchraydigan xarakatlantiruvchi kuchlar quyidagilardan
iborat: 

Iqtisodiy o’sishning o’zoq muddatli tendentsiyalaridagi o’zgarish: 

Istemolchilar tarkibi va tovarlardan foydalanish usullarining o’zgarishi: 

Yangi mahsulotlarni joriy qilish: 

Texnologik o’zgarishlar: 

Marketing tizimidagi o’zgarishlar: 

Yirik Korxonalarning bozorga kirishi yoki chiqishi: 

NOU XAU ni tarqalishi: 

Tarmoqlar globallashuvining o’sishi: 

Unumdorlik va xarajatlar tarkibining o’zgarishi: 

Xaridorlar moyilligining tabaqalangan tovarlardan standart tovarlarga
o’tishi 

Davlat qonunchiligi va siyosatidagi o’zgarishlarning ta’siri 

Ijobiy qadriyatlar, moyilliklar va turmush tarzining o’zgarishi: 

Noaniqlik va tavakkalchilik omillari ta’sirining kamayishi: 
3.5. Kompaniya raqobat mavqeining kuchli va zaif jihatlari 
 
Tarmoqdagi raqobat tarkibini o’rganishdagi keyingi qadam - bu 
raqobatlashayotgan kompaniyalarning bozordagi o’rnini aniqlashdir. Tarmoqdagi
korxonalar raqobat mavqeini taqqoslashning asosiy usuli - bu strategik guruxlar
kartasini to’zishdir. 
Strategik guruxlar kartasi
 - 
tarmoqda raqobatlashayotgan Korxonalarning 
raqobat mavqelarini aks ettiruvchi asbobdir. Bu tahliliy usul tarmoqning umumiy
tahlili va xar bir Korxonaning bozordagi mavqeini bir biriga bog’laydi. Buning uchun 
tarmoqda ishlayotgan barcha kompaniya va korxonalar strategik guruxlarga
bo’linadi. Strategik guruxlarga raqobat uslubi va bozordagi mavqei bir xil bo’lgan
Korxonalar kiritiladi. Bozordagi asosiy raqobatchilar nechta bo’lsa strategik guruxlar 
soni xam shuncha bo’ladi, ammo buning uchun raqobatchilarning xar biri o’zining 
raqobat usuliga va bozorda o’z mavqeiga ega bo’lishi lozim
20
.