Namangan muhandislik-pedagogika instituti yer usti transport tizimlari kafedrasi kasb-hunar kollejlari uchun

SHaberlar. Uch yoqli shaberlarni charxlash hamda qirovini to’kish 

SHaberlar uchlarida qirquvchi qirralari bo’lgan har xil shakldagi metall sterjenlardir. 

---

 

- 67 - 

Tekisliklarni  shaberlashda  yassi  shaberlar  ishlatiladi.  Ular  bir  tomonlama  va  ikki 

tomonlama, yaxlit va o’rnatma plastinkali xillarga bo’linadi.  

Bir  tomonlama  yaxlit  shaberlar.  U12A  markali  po’latdan  150-300  mm  uzunlikda 

tayyorlanadi. Ko’pincha, ular tishlari yeyilgan eski egovlardan yasaladi.  

Ikki tomonlama shaberlar dumaloq chiviqlardan ishlanadi. Buning uchun chiviqlarning 

uchlari temirchilik usulida yassilanadi. Ularning uzunligi 350-400 mm.  

O’rnatma  plastinkali  shaberlar  samaraliroqdir.  Ularda  tezkesar  po’lat  va  qattiq 

qotishmalardan  qilingan  plastinkalar  qo’llaniladi  va  o’tmaslashganlari  almashtirib  turiladi. 

Ko’p  yoqli  plastinkalar  har  bor.  Ularning  bir  yog’i  utmaslashsa,  ikkinchi  yog’ini  o’girish  va 

shu  tariqa  xizmat  muddatini  ancha  uzaytirish  mumkin.  Yassi  shaberlarning  eni:  dastlabki 

(xomaki)  shaberlash  uchun-20-25  mm,  yarim  tozalab  shaberlash  uchun-12-16  mm.  Uzil-kesil 

shaberlash uchun-5-10 mm; shaberning qalinligi 2-4 mm. 

O’tkir burchak hosil qiluvchi uchun yarim dumaloq shaberlar ishlatiladi. 

Egri  sirtlar  uch  yoqli  shaberlar  bilan  ishlanadi.  Ularning  yon  yoqlari  ish  qismi 

hisoblanadi.  CHarxlashni  osonlashtirish  uchun  yoqlari  bo’ylab  ariqchalar  qilinadi.  Uch  yoqli 

shaberlar ko’pincha eski uch yoqli egovlardan tayyorlanadi. 

Podshipniklar  vkladishlari  yeyilgan  konussimon  rolikli  podshipniklarning  tashqi 

halqalaridan yoki porshen halqalaridan tayyorlanadigan shaberlar-halqalar bilan shaberlanadi. 

Noqulay joylarni shaberlashda egik va qoshiqsimon shaberlar ishlatiladi. 

Novatorlar tekisliklarni shaberlash uchun diskaviy shaberlarni taklif qilishgan. Bunday 

shaberlar diametri 50-60 mm va qalinligi 3-4 mm li diskdan iborat bo’lib, dastaga mahkamlab 

qo’yiladi. O’tmaslashgan sari disk burib turiladi. Dumaloq disk o’rniga uch yoqli va olti yoqli 

plastinalar ham qo’llaniladi. 

Quyidagi  yig’ma  shaberlar  konstruktsiyasi  ishlab  chiqilgan:  tekisliklarni  (plitalar, 

lineykalar, yo’naltiruvchilar, burchaklarni) shaberlash uchun yassi to’g’ri, radiusli yassi; qattiq 

qotishmadan  qilingan  plastinkali  yassi;  egri  sirtlarni  ishlash  uchun-uch  yoqli;  o’tkir  burchak 

ostida yotgan sirtlarni ishlash uchun-qoshiqsimon. Ularning ish qismi U12A markali po’latdan 

tayyorlanadi. Ular M10 rezьbali quyrug’i bilan ichi bo’sh dastaga mahkamlanadi.