Namangan muhandislik-pedagogika instituti

12-ma’ruza 

VODOROD KO’RSATKICH. TUZLARNING GIDROLIZLANISHI 

 

Reja: 

 

  1. Suvning elektrolitik dissotsialanishi. 

  2. Vodorod ko’rsatkich. 

  3. Eruvchanlik ko’paytmasi. 

  4. Tuzlarning gidrolizlanishi. 

  5. Gidrolizlanish darajasi va konstantasi. 

 

Muammoli savollar: 

1.  Vodorod ko’rsatkichning  kimyoviy jarayonlardagi ahamiyati nimalardan iborat? 

2.  Gidroliz darajasi va doimiysiga  qanday omillar ta’sir ko’rsatadi? 

3.  Bufer eritma deganda nimani tushunasiz? Nima uchun  bufer eritmalarda  pH o’zgarmaydi? 

 

Suvning  elektrolitik  dissotsialanishi.  Toza  suv  kuchsiz  elektrolit  hisoblanadi.  Suv  oz  bo’lsada  ionlarga  dis-

sotsilanadi: 

H

2

O  H

+

 + OH

–

 

 

Suvning dissotsiatsiya darajasi xona haroratida (25

o

C) juda kichik qiymatga ega: 



 = 1,8 · 10

–9

. 

Suvning dissotsiatsiya konstantasi: 

 

          [H

+

][OH

–

] 

K = ————— = 1,8 · 10

–16

 ga teng. 

 [H

2

O] 

 

1 litr suvdagi uning konsentratsiyasi: 

 

 

 

[H

2

O] = 1000 g/l = 1000:18 mol/l = 55,56 mol/l 

 

Bunda suvning dissotsiatsiya konstantasi quyidagi ko’rinishga ega bo’ladi: 

 

K · [H

2

O] = [H

+

][OH

–

] 

[H

+

][OH

–

] = 1,8 · 10

–16 

· 55,56 = 10

–14

 (mol/l)

2

 

[H

+

][OH

–

] = Kw — suvning ion ko’paytmasi   deyiladi. 

Vodorod va gidroksid ionlarining konsentratsiyalari bir xil bo’lgan eritmalar neytral eritmalar deyiladi. 

Neytral eritmalar uchun: 

 

 

 

[H

+

] = [OH

–

] = 10

-7

 mol/l ga teng. 

 

 

Kislotali muhitda [H

+

] > [OH

–

], ishqoriy muhitda esa [H

+

] < [OH

–

] bo’ladi. Suvning ion ko’paytmasidan foyda-

lanib, muhitning har qanday reaksiyasini miqdoriy jihatdan H

+

 ionlarining konsentratsiyasi bilan o’lchash mumkin. Bun-

da quyidagi nisbatni hisobga olish kerak: 

 

]

OH

[

10

]

H

[

14









mol/l    va      

]

H

[

10

]

OH

[

14









 mol/l.