Namangan muhandislik-pedagogika instituti

Kimyoviy  muvozanat.  Muvozanat  konstantasi.  To’g’ri  va  teskari  reaksiyalar  tezliklari  bir  xil  bo’lib  qol-

ganda  (V

to’g’ri

  =  V

teskari

)  kimyoviy  muvozanat  qaror  topadi.  Kimyoviy  muvozanat  holatida  vaqt  birligi  ichida  qancha 

mahsulot parchalansa, shuncha miqdor yangisi hosil bo’ladi. Kimyoviy muvozanatni dinamik (harakatchan) muvozanat 

deb yuritiladi. 

 

Kimyoviy muvozanatning miqdoriy o’lchov birligi sifatida muvozanat konstantasini olish mumkin. 

Quyidagi misol orqali barcha qaytar reaksiyalarning muvozanat konstantasini ifodalash usulini ko’rib chikamiz: 

aA + bB  pC + qD 

 Massalar ta’siri qonuniga muvofiq reaksiya tezligi: 

---

«Umumiy va noorganik kimyo» fanidan  ma’ruzalar matnlari. 

   41    

  

to’g’ri reaksiya uchun V

to’g’ri

= k

1

 [A]

a

[B]

b

  

teskari reaksiya uchun V

teskari

 = k

2

 [C]

p

[D]

q 

V

1

 = V

2

 bo’lgani uchun, yuqoridagi ifodalarning o’ng tomoni ham bir-biriga teng bo’ladi: 

 

k

1

 [A]

a

[B]

b

 = k

2

 [C]

p

[D]

q

 

 

bundan:   

   

   

q

p

b

а

D

C

B

А

k

k



2

1

 

kelib chiqadi. 

 

Reaksiyalarning  tezlik  konstantalari  o’zgarmas  son  bo’lganligi  uchun  K  bilan  belgilab  olamiz  va  K  —  mu-

vozanat konstantasi deb yuritiladi: 

 

 

   

   

q

p

b

а

мув

D

C

B

А

К



 

 

Geterogen reaksiyalarning muvozanat tenglamasiga faqat gaz yoki suyuq fazadagi moddalar konsentratsiyalari 

kiradi. 

  

Muvozanat konstantasining qiymati reaksiyaga kirishuvchi moddalar tabiati va haroratga bog’liq. Katalizatorlar 

to’g’ri  va  teskari  reaksiyalar  tezligini  bir  xilda  oshirganligi  uchun  muvozanat  konstantasi  ta’sir  etmaydi.  Muvozanat 

konstantasi qanchalik katta bo’lsa, reaksiyaning unumi shunchalik ko’p bo’ladi. Shu sababli reaksiyalarning muvozanat 

konstantasini bilish kimyo va kimyoviy texnologiya uchun muhim ahamiyatga ega.