Namangan muhandislik-pedagogika instituti

 

 . 

 

 

 

 . 

 

 

 

 

. . 

 

 

 

:  N 



 

+ 



  N 

: 

——>  

:  N 

. . 

N 

: 

 

 

 . 

 

 

 

 . 

 

 

 

 

. . 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Lengmyur  birikuvchi  atomlar  orasida  hosil bo’ladigan elektron juftlarning soni shu element valentligiga  teng 

deb qabul qildi. Masalan, ammiak molekulasida azot uch valentli, vodorod bir valentli, yani N–H  ning hosil bo’lishida 

azotning uch elektroni ishtirok etdi. Bir jufti ishtirok etmaydi. Ana shunday bog’lanishda ishtirok etmay qoladigan el-

ektronlar jufti ajralmaydigan juft elektronlar deb ataladi. 

Lyuis  va  Lengmyurning  kovalent bog’lanish haqidagi elektron nazariyasi murakkab bo’lmagan moddalardagi 

kimyoviy bog’lanishni izohlab beradi, lekin murakkab tuzilishli moddalar, masalan kompleks birikmalardagi kimyoviy 

bog’lanishni atom orbitallar (yoki valent bog’lanishlar usuli) va molekulyar orbitallar usuli yordamida to’la tushuntirib 

berilishi mumkin. 

Demak, atomlarning elektron juftlar vositasida bog’lanishi kovalent bog’lanish deb ataladi. 

Kovalent  bog’lanish  bir  xil  bo’lmagan  ikki  atom  orasida  hosil bo’lsa  elektron juft ikki atomga  nisbatan sim-

metrik  joylashmaydi.  Bu  molekulalarda  qarama-qarshi  zaryadlarning  «og’irlik  markazlari»  bir  nuqtada  yotmaydi. 

Shuning  uchun  ular  polyar  (qutbli)  molekulalar  deb  ataladi  va  bog’lanish  qutbli  kovalent  bog’lanish  deyiladi.  Qutbli 

birikmalarga suv, ammiak, vodorod ftorid va boshqalar misol bo’ladi. Suv molekulasida elektron juftlar vodorod atomi-

dan kislorod atomi tomonga surilgan bo’ladi. 

Ko’p  atomli  murakkab  moddalarda  molekulaning  bir  qismidagi  atomlar  o’zaro  polyarmas  yoki  polyar 

bog’lanish bilan, ikkinchi qismidagi atomlar esa ion bog’lanish bilan birikkan bo’ladi. Masalan, KHSO

4

 moddasida K-O 

bog’lanish ionli, H-O, S-O bog’lanishlar qutbli kovalent xarakteriga egaligini ko’rish mumkin. Shuningdek, H

2

O

2

 mole-

kulasida H-O bog’lanish qutbli va O-O bog’lanish qutbsiz xarakterga ega bo’ladi. 

---

«Umumiy va noorganik kimyo» fanidan  ma’ruzalar matnlari. 

   27