Наманган Мухандислик Педагогика Институти Касб таълими факультети

1.Geoekologiya tushunchasi. Dunyo mintaqasidagi Geoekologik muammolar 
 
 
Atrof  muhitning  ifloslanishi  tabiat  va  inson  faoliyati  bilan  bog’liq  tarzda  ro’y 
berishi  mumkin.  Tabiiy  ifloslanishning  asosiy  manbalari:  vulqonlar  otilishi,  sel, 
zilzila,  ko’chki,  suv  toshqini,  kuchli  shamollar,  yong’inlar  kabi  tabiiy  jarayonlar 
natijasida  sodir  bo’ladi.  Bu  turdagi  ifloslanish  bevosita  tabiiy  jarayonlar  bilan  bog’liq 
bo’lib, unda inson ishtiroki  bo’lmaydi. 
Inson  xo’jalik  faoliyati  bilan  bog’liq  barcha  ifloslanishlarni  ba’zan  antropogen 
ifloslanish  deb  ataladi.  Antropogen  ifloslanish  tabiat  komponentlari  bo’yicha: 
suvning  ifloslanishi,  havo  yoki  tuproqning,  yana  shuningdek,  landshaftlarning 
ifloslanishi  kabi  guruhlardan  iborat.  Antropogen  ifloslanish  davomiyligiga  ko’ra: 
vaqtinchalik  va  doimiy;  tarqalish  ko’lamiga  ko’ra:  sayyoraviy  (global),  hududiy 
(regional)  va  mahalliy  (lokal)  guruhlarga  ajratiladi.  Ifloslanish  turi  va  manbalari 
jihatidan:  fizik,  kimyoviy,  biologik,  mexaniq  va  boshqa  turlarga  bo’linadi.  Ularning 
yana  qator  tarmoqlari  bor.  Masalan,  fizik  ifloslanishning  o’zi  issiqlik,  yorug’lik, 
shovqin,  radiaktiv,  elektromagnit  bilan  ifloslanishga  ajratiladi.  Antropogen  ifloslanish 
kuchaygan  sari  turli  muammolarni,  ba’zan  inson  hayoti  uchun  o’ta  xavfli  ekologik 
muammolarni  keltirib  chiqarayotganligi  kun  sayin  ravshanlashmoqda.  Ayniqsa, 
ushbu  muammolarning  ta’sir  kuchi  va  ko’lami  ortib  borayotganligi  juda  tashvishli 
holdir. 
Yuqorida  qayd  etilgan  keskin  muammolardan  biri  sayyorviy  Geoekologik 
muammolardir.  Geoekologik  muammolarning  aynan,  ushbu  to’rining  o’ziga  xos 
xususiyati  yer  yuzidagi  barcha  insonlarga  taalluqli  ekanligidir.  Inson  tomonidan 
chiqarilgan 
chiqindilarning 
bir 
qismi 
atmosferada, 
bir 
qismi 
okeanlarda 
to’planmoqda,  ya’ni  chiqindilar  izsiz  yo’qolmaydi.  endi  ular  umumbashariyat 

---

 
173 
hayotiga 
xavf 
tug’dirmoqda.  SHu  tufayli  ham  sayyoraviy  Geoekologik 
muammolarning  mohiyatini  bilish,  ularni  bartaraf  qilish  yo’llarini  izlash  va  zudlik 
bilan  amalga  oshirish  barcha  mamlakatlar  oldidagi  yechimini  ko’tayotgan  bosh 
masala  bo’lmog’i darkor.