Наманган Мухандислик Педагогика Институти Касб таълими факультети

 
 
19-Mavzu Aholi, ekologik adaptatsiya va ekologik xavfsizlik 
 
1. Aholi  – tabiat muhit  tizimi.  ekologik  xavfsizlik 
2. Tabiat muhofazasi  o’zluksiz zanjirining  mohiyati   
3. Yer shari aholisi.  Aholi  ehtiyojlari 
4. Oziq – ovqat muammosi. 
5. Demografik  vaziyat  va jarayonlarning  tabiiy  ekologik  muhitga  ta’siri 
 

---

 
166 
1.Aholi – tabiat muhit tizimi. Ekologik xavfsizlik 
 
Odamzod  paydo  bo’lgan  ilk  davrlarda  uning  tabiiy  ko’payishi  nisbatan  juda 
sekin  bo’lgan.  Yangi  yera  boshlarida  yer  yuzasida  taxminan  250-300  mln..  kishi 
yashagan  bo’lib,  shuning  100-140  mln..  atrofidagisi  Hindiston,  70  mln.ga  yaqini 
Xitoy,  10  mln..  dan  oshig’i  Osiyo  va  SHimoliy  Amerikada  yashaganligi  fanga 
ma’lum.  o’sha  davrlarda  Sobiq  Ittifoq  hududida  5-10 mln.. kishi yashagan, Markaziy 
Osiyo va Kavkaz orti mintaqasida  aholi  ancha zich bo’lgan. 
Dunyo  aholisi  soni  XVII  asr  o’rtalariga  kelibgina  0,5  mlrd.  ga  yetgan,  XIX  asr 
o’rtalarida,  qariyb  200  yildan  so’ng  1  mlrd.ni  tashkil  etdi.  Umuman  dunyo  aholisi 
soni  1  mlrd..  bo’lishiga  1000000  yil  muddat  lozim bo’lgan bo’lsa, 2 mlrd.. uchun 80 
yil,  3  mlrd..ga  30  yil,  4  mlrd..ga  15  yil,  5  va 6 mlrd.. bo’lishiga 13-12 yil kifoya qildi 
(7-jadval). 
Hozir  dunyo  aholisining  yiliga  o’rtacha  80  mln..  kishiga  ortib  borayotganligi 
e’tiborga  olinsa,  2025  yilda  sayyoramizda  8  mlrd..  206  mln.,  2050  yilda  9-10  mlrd.. 
aholi  yashashi bashorat qilinmoqda  (BMT bashorati). 
 
Dunyo  aholisining  tez  sur’atlarda  ko’payishi  XX  asrning  o’rtalarida  o’zining 
eng  yuqori  darajalariga  ko’tarildi.  Bu  jarayon  ayniqsa,  Osiyo,  Afrika  va  Lotin 
Amerikasi  mamlakatlarida  «demografik  portlash»ga  sabab  bo’ldi.  1950-1987  yillar 
mobaynida  ushbu  mamlakatlar  aholisi  qariyib  2,26  martaga  ko’paydi.  Dunyo 
aholisining  80% dan ziyodi  aynan o’sha mamlakatlarda  yashamoqda. 
XXI  asr  bo’sag’asiga  kelib  aholisi  soni  10  mln.  kishidan  ortgan  mamlakatlar  soni  71 
taga  yetdi.  SHulardan  11 tasida aholi soni 100 mln.dan ortdi. Aholisi soni 10 mln.dan 
ortgan  mamlakatlarning  50  dan  ortig’i  ham  Osiyo,  Afrika  va  Lotin  Amerikasi 
hissasiga  to’g’ri  keladi.  Umuman  ushbu  mamlakatlarda  dunyo  aholisining  salkam 
95%i  istiqomat  qilmoqda.  Xitoy,  Hindiston,  AQSH,  Indoneziya,  Braziliya  va 
Rossiyada yer shari aholisining  deyarli  yarmi  yashamoqda 
7-jadval