Наманган Мухандислик Педагогика Институти Касб таълими факультети

1. Bozor iqtisodiyoti sharoitida tabiatdan foydalanishni o’ziga xosligi. 
 
Global  ekologik  muammolar  asosida  insoniyat  tsivilizatsiyasining  yashashi 
asoslariga  ta’sir  kursatadigan  global  mikiesdagi  jarayonlar  va  xodisalar  yetadi  va 
ularning  yechimi  butun  dunyo  hamjamiyatining  ishtirok  etishini  talab  qiladi.  Ba’zi 
xududlar  va  tabiy  resurslar,  birinchi  navbatda  Dunyo  okeani  va  uning  resurslari 
(xududiy  suvlardan  tashqari),  atmosfera,  Antarktida,  kosmos  ularning  resurslaridan 
foydalanish, 
ularning 
asrash 
va 
muhofaza 
qilish 
sohasidagi 
Harakatlarni 
muvofiklashtirish  (koordinatsiyalash)  muammosini  kun  tartibiga  kuymokda.  Dunyo 
mamlakatlari  va  xalqlari  global,  regional  va  milliy  muammolarni  xal  etishga  xalqaro 
hamkorlik  asosida javobgarlik  va mas’uliyatni  sezgan holda yondoshishlari zarur. 
Xalqaro hamkorlikning  bir nechta asosiy yo’nalishlarini  kursatish mumkin: 
1) Xujalik  faoliyatiga  ta’sir  kursatmagan  va  planetar  ekologik  muvozanatni 
kullab  kuvatlovchi  tabiy tizimlarni  saklash va asrash. 
2) Tabiiy  resurslardan  ratsional  foydalanish  (shu  jumladan  tabiiy  muhitnining 
assimilyatsiya  potentsiali). 
3) Samarali  xalqaro  ekologik  mas’uliyat  (javobgarlik)  tizimini  barpo  etish  (shu 
jumladan  Harbiy  Harakatlar  ta’sirida  atrof  muhitning  vayron  bo’lishi  uchun 
javobgarlik). 
Bu  yo’nalishlarni  amalga  oshirish  kuydagi  xalqaro  tadbirlarni  qamrab  oladi: 
rivojlangan 
mamlakatlarning 
rivojlanayotgan 
mamlakatlarga 
moliyaviy 
kumaklashuvi  va  texnik  yordam  berishi,  resurslarni  tejash,  ishtimoiy  extiyojni 
ekologizatsiyalash  muammolari  bo’yicha  texnologik  ishlamalar  ishlab  chikish,  milliy 
iqtisodiyotni  strukturaviy  qayta  kurish,  ekologik  yo’nalishdagi  xalqaro  tashkilotlar  va 
forumlarda  vakillik  tuzimi,  atrof  muhitni  sohasida  xalqaro  mas’uliyat  (javobgarlik) 
mexanizimlarini  barpo  etish,  ekologik  solikka  tortish,  birgalikda  strategiya  va 
kontseptsialar 
ishlab 
chikish, 
ayrim 
tabiiy 
resurslardan 
foydalanishni 
reglamentatsiyalash  va boshqalar. 
Xalqaro hamkorlikning  kuyidagi  asosiy shakllari  mavjud: 
1) Parlamentlar 
hamkorligi. 
U 
konun 
chikaruvchilik 
faoliyatini 
koordinatsiyalashga  yunaltirilgan  (orientatsiyalangan)  bo’lib,  davlatlararo  ekologik 
muammolar  yechimini  ta’minlaydi  va  ekologik  masalalar  bo’yicha  Modelli 
(tavsiyaviy)  konunlarni  ishlab  chikishni  ko’zda tutadi. 

---

 
149 
2) Ayrim  davlatlar  ijroiya  strukturalarining  o’zaro  ta’sirini  ta’minlash.  U  BMT 
xomiyligida 
ekologik 
dasturlarni 
ishlab 
chikish 
va 
amalga 
oshirishni 
koordinatsiyalashga  yunaltirilgan. 
3) Konventsiya  tipidagi  hamkorlik.  Bunda  ayrim  xududlar  va  ob’ektlarning 
konkret ekologik  muammolarini  yechishga  yagona yondashuvni ko’zda tutadi. 
4) Ilmiy-texnik 
hamkorlik. 
U 
ilmiy 
Harakterdagi 
axborotlarni 
o’zaro 
ayirboshlash,  tabiat  muhofazasi  ishlanmalarini  birgalikda  bajarish,  priborlarlardan 
(asbob-uskunalar) 
kompleks 
foydalanish, 
ilmiy 
loyixalar, 
ekspertizalar 
va 
boshqalarga yunaltirilgan. 
Ushbu  asosiy  shakllar  ijtimoiy  tashkilotlar,  ishbilarmonlar  hamkorligi,  xalqaro 
ekologik  forumlar  utqazish va boshqalar bilan  birgalikda  kushib olib boriladi