Наманган Мухандислик Педагогика Институти Касб таълими факультети

qondirish manbai 
 
Inson  yer  sharining  ustki  qismida  sifat  jihatdan  farqlanuvchi  (litosfera, 
atmosfera,  gidrosfera),  ammo  bir-biri  bilan o’zviy aloqada va o’zaro ta’sirda bo’lgan 
hamda  o’zida  murakkab  tabiiy  geografik  jarayonlar  va  organiq  hayotni 
mujassamlashtirgan  geografik  qobiq-biosferaning mahsulidir.   
Tabiatning  rivojlanishi  uning  komponentlari  (tog’  jinslari,  havo,  suv,  o’simlik  va 
hayvonot  dunyosi)  ning  o’zaro  ta’siri  va  aloqadorligi,  ular  o’rtasidagi  modda  va 
energiya  almashinuvi  asosida  ro’y  beradi.  Tabiat  bir  butun  va  yaxlit  hosiladir.  Uning 
biron  komponenti  o’zgarsa,  boshqa  komponentlarida  ham  o’zgarishlar  sodir  bo’lishi 
muqarrar.  

---

 
143 
Barcha  ijtimoiy  hayot,  ishlab  chiqarish,  inson va uning ongi tabiiy borliq asosida 
mavjud  va  tabiat  qonunlariga  amal  qiladi.  Tabiat  va  jamiyat  bir  butun  materiyaning 
o’zaro  chambarchas  aloqadagi  ikki  qismi  bo’lib,  ular  rivojlanishida  umumiylik  va 
o’ziga xos hislatlar  mavjud. 
Tabiat  kishilarning  moddiy  va  ma’naviy  ehtiyojlarini  qondiruvchi  yagona 
manbadir.  Inson  nafaqat  jismonan,  balki  qalban  ham  tabiatsiz  kun  kechira  olmaydi. 
Jamiyat  esa  tabiatning  bir  bo’lagi  va  doimo  uning  qurshovida.  Tabiat  bilan 
jamiyatning  hayot muhiti  o’rtasida chegara o’tqazish juda murakkab. 
Sayyoramizda  tirik  organizmlarning  vujudga  kelishi,  ya’ni  jonsiz  tabiat  bilan 
jonli  tabiat  o’rtasidagi  munosabatlarning  yuzaga  kelishi  yer  taraqqiyotida  muhim 
voqea  bo’ldi.  Ayniqsa,  odamzodning  paydo  bo’lishi  biosferaning  rivojlanishiga 
sezilarli  ta’sir  etib,  yangicha  munosabatlarning  shakllanishiga  sabab  bo’ldi.  Natijada, 
biosferada  modda  va  energiya  amashinuvining  tabiiy  holati  o’zgardi.  Ushbu  o’zaro 
munosabatlar  bora-bora  geografik  qobiqning  rivojlanishida  hal  qiluvchi  kuchga 
aylana  bordi.