Наманган давлат университети ҳузуридаги илмий даражалар берувчи phD

2-расм. 
Талабаларни аналитик фаолиятга тайѐрлаш модели 
Талабаларни аналитик фаолиятга тайѐрлаш моделининг таркиби билан 
биргаликда унинг бажарилиш босқичларини уйғунлаштириш ҳам жуда 
муҳимдир. Бу босқичларда талаба шахсининг ривожида муайян ҳолатлар 
ўзгариши юз беради, шахс тараққиѐтининг уч даражаси кўзга ташланади.
Биринчи босқич – бошланғич даража, ҳали талабаларнинг аналитик 
фаолиятга тайѐрлик даражаси паст бўлганда, асосий эътибор уларнинг 
ҳиссий-шахслик 
хусусиятлари 
даражасини 
кўтаришга 
қаратилади. 
Талабаларни аналитик фаолиятга қизиқтириш, бу фаолиятнинг аҳамиятини 
тушунтириш ва уни амалга оширишга ярайдиган билимларни эгаллашга 
йўналтириш диққат марказида бўлади. Бу босқичда талабаларда аналитик 
фаолият эҳтиѐжини қўзғаш муҳим саналади.
Иккинчи босқичда талабаларда аналитик фаолиятга эҳтиѐж қўзғатилган 
(актуаллашган), аммо хабардорлик, билим даражаси етарли бўлмаслиги 
ҳисобга олинади. Шу боис таълим ва назорат (иккинчи ва тўртинчи босқич) 
моделнинг асосий унсурлари ҳисобланади. 
Учинчи босқич. Талабаларнинг хабардорлик ва онглилик даражаси 
ортгандан кейин урғу мавжуд назарий билимларни амалиѐтга татбиқ этишга 
қаратилади. Яъни модел ижросининг учинчи босқичида асосий тадбир 
олинган билим ва шакллантирилган кўникмаларни мустақил аналитик 
фаолият амалиѐтига қўллашдан иборат бўлади.
Диссертациянинг “Адабий таълим жараѐнида талабаларда аналитик 
тафаккурни ривожлантириш самарадорлиги” деб номланган учинчи 
бобида талабаларда аналитик тафаккурни ривожлантиришга доир тажриба-
синов ишлари мазмуни ва натижалари ѐритиб берилган. 
Талабаларни 
аналитик 
фаолиятга 
тайѐрлаш
Аналитик фаолиятга бўлган 
эҳтиѐжни қўзғаш 
Таълим бериш 
Назорат ва ўз-ўзини назорат 
қилиш 
Мустақил амалий 
фаолият 

---

19 
Асословчи тажриба-синов ишларига Андижон давлат университети, 
Фарғона давлат университети, Наманган давлат университети, Алишер 
Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиѐти университети ўзбек 
филологияси, ўзбек тили ва адабиѐти йўналиши 186 нафар респондент-
талабаси жалб этилди.
Адабий таълим жараѐнига технологик ѐндашув билан боғлиқ 
назарияларни чуқур таҳлил этиш асосида мазкур ҳодисага тегишли қуйидаги 
муҳим жиҳатлар аниқлаштирилди: тушунчага берилган таърифлар ўзининг 
асосий моҳият тавсифига кўра бир-бирига мос келади ва қарама-қарши ҳолат 
мавжуд эмас; барча таърифлар асосида технологияни мақсадга эришишни 
таъминловчи фаолиятлар тизими тарзида талқин этиш хато эмас; технологик 
жараѐн реал амалиѐт билан уйғун, амалга оширилаѐтган жараѐнни тўлиқ 
изоҳлаб беради. 
Мазкур жиҳатларни ҳисобга олган ҳолда тадқиқот доирасида 
талабаларда аналитик тафаккурни ривожлантириш технологияси ишлаб 
чиқилди (3-расмга қаранг).