Namangan davlat universiteti «tasdiqlayman»

O’quvchilarining tahminiy kun tartibi

Kun tartibining tarkibiy qismlari	1–4-sinf (vaqti)	5-7- sinf (vaqti)	8-11-sinf (vaqti)
Ertalabki uyqudan turish.	7. 00	7. 00	7. 00
Ertalabki badantarbiya, chiniqish muolajalari (artinish, dush) o’rin yig’ish,yuvinish	7. 30 gacha	7. 30 gacha	7. 30 gacha
Ertalabki nonushta	7. 50 gacha	7. 50 gacha	7. 50 gacha
Maktabga yo’l olish	8. 20 gacha	8. 20 gacha	8. 20 gacha
Maktabdagi darslar	8.30-12.30	8.30-14. 00	8.30-14.00
Maktabdan qaytish yoki sayr qilish	13. 00 gacha	14.30gacha	15 gacha
Tushlik	13. 30	14. 30	15. 30
Dam olish (7 yoshli bolalar uchun uyqu) ochiq havoda sayr, harakatli o’yinlar	14.30 gacha	15.00gacha	16. 00 acha
Uy vazifalarini tayyorlash	16. 00 gacha	16.00gacha	17.00 gacha
Ochiq havodagi sayrlar va o’yinlar	17. 30 gacha	19.00gacha	20. 00gacha
Uy vazifalarini tayyorlash	19. 00 gacha	20.00gacha	21.00 gacha
Kechki ovqat, erkin mashg’ulotlar (kitob o’qish, uy ishlariga yordam berish, musiqa eshitish)	20. 00 gacha	21. 00 gacha	21. 30 gacha
Uyquga tavyorlanish va xonani shamollatish	20. 30	21. 30	22. 00 gacha
Tungi uyqu	21. 00	22. 00	22. 30

Bahzi yirik maktablarda sog’ligi zaiflashgan bolalar uchun maxsus “sog’lomlashtirish sinfi” tashkil qilinib, bir xil sinf o’quvchilarini shu sinfga to’plab o’qitiladi, ular uchun yengillashtirilgan maxsus kun tartibi tuziladi.

Nazorat savollari.
1. Sog’lom bolalar bilan birga salomatligi zaiflashgan bolalarning kun tartibi qanday bo’lishi lozim?
2. Gigiena talabiga asosan tuzilgan kun tartibi natijasida nimalarga erishish mumkin?
3. Kimlar uchun yengillashtirilgan maxsus kun tartibi tuziladi?
4. O’qituvchi bolaga uy vazifasini berayotganda nimaga ehtibor berishi kerak?
Topshiriqlar

1. 
   Yuqori sinf o’quvchilarini kun tartibini jadval asosida tuzing.
   

№	Faoliyat turi	Vaqt oralig’i
1	Uyg’onish
2	Badantarbiya
3	Nonushta
4	Maktabdagi dars
5	Katta tanaffus. Tushlik
6	Ikkinchi tushlik
7	Uy yumushlari (erkin jismoniy faoliyat)
8	Uyga vazifa
9	Kechki ovqat
10	Madaniy hordiq
11	Uyga vazifa
12	Kechki sayr
13	Uxlash

2. Tuzgan kun tartibingizni ilmiy asoslab bering. ____________

_________________________________________________________
_________________________________________________________
3. O’zingizni kun tartibingizni jadvalga yozing.

№	Faoliyat turi	Vaqt oralig’i
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
15
16
17
18

4. Kun tartibingiz to’g’ri yoki noto’g’ri tuzilganligini izohlang:
_________________________________________________________
_________________________________________________________
_________________________________________________________
MUSTAQIL TA’LIM VA MUSTAQIL ISHLAR

Mustaqil ta’lim uchun tavsiya etiladigan mavzular (MT)

MT 1	Davlatimizning yosh avlodni tarbiyalash va sog`ligini himoya qilish yo`lida olib borayotgan ishlari.
MT 2	Yoshlik davrlarining morfologik va fiziologik xususiyatlari.
MT 3	Irsiyat va irsiy kasalliklari.
MT 4	Nerv tizimining ahamiyati va gigiyenasi
MT 5	Oliy nerv faoliyatining tiplari.
MT 6	Bolalarda nevroz kasalliklari va ularni oldini olish.
MT 7	Uyqu, tush ko’rish va gipnoz, uyqu gigiyenasi
MT 8	Talim – tarbiya gigiyenasi qanday masalalarni o`z ichiga oladi.
MT 9	Kun tartibi va uning ahamiyati.
MT 10	Ko’rish va eshitish organlarining xususiyati va gigiyenasi. Yaqindan korish va uni oldini olish.
MT 11	Ichki sekretsiya bezlarining yosh xususiyati va endokrin kasalliklar.
MT 12	Organizmdagi suyaklarning tuzilishi, ularning yosh xususiyatlari va xillari. Muskullarning tuzilishi.
MT 13	Bolalarda qad-qomatning shakllanishi va kamchiliklari.
MT 14	Ovqat hazm qilishning yosh xususiyatlari.
MT 15	Ovqatlanish gigiyenasi.
MT 16	Qon aylanish tizimining yosh xususiyati va gigiyenasi.
MT 17	Nafas tizimining yosh xususiyati va gigiyenasi.
MT 18	Organizmni chiniqtirish usullari
MT 19	Yuqumsiz va yuqumli kasalliklar.
MT 20	Vitaminlar va ularning organizm uchun ahamiyati.

Mustaqil ta’lim mavzulari talabalar tomonidan o’zlashtiriladi. Mavzular yuzasidan talabalar mustaqil ish, taqdimotlar tayyorlashi va himoya qilishi tavsiya etiladi.

GLOSSARIY

Termin	Termin izohi
Xromosoma	Xujayra yadrosining ipsimon, o’z-o’zidan paydo bo’ladigan murakkab mujassamlashgan, irsiyat faktorlarini chiziq tartibida tutgan elementlar
Avitaminoz	Organizmda vitaminlarning bo’lmasligi
Agglyunitatsiya	Bakteriyalar, eritrositlar, leykositlar, trombositlarning kimiyoviy aktiv zarrachalarning bir-biriga yopishib qolib, chokmaga tushishi.
Adaptatsiya	Tirik organizmning tashqi muhitga moslashishi
Adinamiya	Uzoq kasallikdan so’ng ro’y beradigan holat
Akkomodatsiya	Qo’zg’aluvchan to’qimaning qo’zg’atuvchining tobora oshayotgan kuchiga moslashish
Ko’z akkomodatsiyasi	Ko’zning turli masofadagi narsalarni ko’rishga moslashish jarayoni
Akromegaliya	Gipofiz va gipotalamus bezining shikastlanishi natijasida, qo’l- oyoq panjasi, yuz skeliti, ichki organlarning kattalashivu, modalar almashinuvini buzilishi.
Akseliratsiya	Bolalar va o’smirlarning o’sishi va rivojlanishining tezlashuvi
Anemiya	hajm birligida qonda eritrositlar va gemoglabinlar kamayishi bilan ta’riflanadigan holat, kanqonlik.
Aseptika	xirurgik aperatsiyalar, yaralarni bog’lash, endoskopiya va davolash hamda diagnostika maqsadlarida qilinadigan boshqa ishlarda bemorning yarasi, to’qimasi, organlari, bo’shliqlariga mikroorganizmlarga tushurmaslikka qaratilgan tadbirlar sistemasi.
Auskul’tatsiya	ishlab turgan ichki a’zolardan chiqadigan tovushlarni eshitish, organlarning qanday ishlayotganini bilish uchuch qollaniladigan tekshirish usuli.
Antigen	Organizmga yot moddaning tushishi va antitelilar hosil bo’lishi
Antitelo	Organizmga antigenlar tushganda qon va to’qimalarda paydo bo’ladigan oqsil immun moddalar
Antropologiya	Odamning kelib chiqishi va evolyutsiyon rivojlanishni o’rganadigan fan
Apatiya	Xislarning falaj bo’lib qolishi
Arteriya	Yurakdan tananing barcha qismlariga qon yetkazib beruvchi tomirlar
Aritmiya	Yurak urishini notekisligi
Vena	Organizmni qismlaridan yurakga qonni olib keluvchi qon tomirlar
Autosoma	Jinsiy xromasomadan boshqa xromasomalardan umumiy nomi.
Bazedov kasalligi	Kattalashgan qalqonsimon bez funksiyasi kuchayganda kelib chiqadigan kasallik
Bradikardiya	Yurak urishini sekinlashuvi
Refleks	Tashqi va ichki muhit ta’siriga organizmning javob reaksiyasi
Shartsiz refleks	Organizmning doimiy va tug’ma javob reaksiyalari
Shartli refleks	Organizmda hayot davomida paydo bo’ladigan reflekslar
Bronx	Kekirdakdan o’pka to’qimalariga va aksincha havo o’tkazib beradigan hamda uni doimiy zararlardan tozalab turadigan organ
Bronxiola	Eng kichik bronxlar
Rinit	Burun shilliq qavatini yallig’lanishi
Bronxit	Bronxlarning shilliq pardasining yallig’lanishi
Vitaminlar	Organizmning hayot faoliyati uchun zarur, kumyoviy tabiati har xil organik birikmalar guruhi
Gipovitaminoz	Organizmga vitaminlarning kamayishi
Stress	Tashqi va ichki muhitning turli noqulay omillari na’siriga javoban paydo bo’ladigan ruhan zo’riqish holati
Taxikardiya	Yurak urishining tezlashishi
Taxipnoe	Halloslash, tez-tez nafas olish
Tonzillit	Tanglay murtagining yallig’lanishi
Etiologiya	Kasalliklarning sabablari va kelib chiqish sharoitlari to’g’risidagi ma’lumot
Kifotik qomat	Bolalarda ko’kraklar qanotga o’xshash ko’tarilib turishi
Lardotik qomat	Kishilarda gavdaning orqa qismi tekis, ko’krak qafasi yassi, qorin oldinga chiqqan bo’ladi
Skoliyoz	Kishilar tik turganda yelkalarning biri past, biri baland bo’ladi
Gastrit	Me’da shilliq qavatini yallig’lanishi
Kolit	Ichaklar shilliq qavatini yallig’lanishi
Gepatit	Jigar hujayralarini kasallanishi
Vaksina	mikroblar va ularning hayot faoliyatida paydo bo’ladigan maxsulotlardan olinadigan priporatlar. Odam va hayvonlar kasalligining oldini olish yoki davolash maqsadida aktiv imunizatsiya uchun ishlatiladi.
Gipotrofiya	Organizm hujayralarini oziqlanishini buzilishi
Eritrosit	Qizil qon tanachalari
Leykosit	Oq qon tanachalari
Trombositlar	Qon plastinkalari
Puls	Yurakdan chiqgan qonning tomir devorlari bo’ylab qiladigan harakati yoki tebranishi
Poliuriya	Siydikning ko’p ajralishi
Anuriya	Siydik ajralishini yo’qolishi
Proteinuriya	Siydikda oqsilning paydo bo’lishi
Glyukozuriya	Siydikda glyukozaning paydo bo’lishi
Eniurez	Siydikni tutaolmaslik
Ishuriya	Siydikni tutilib qolishi
Asinoz	Terining ayrim qismlarini ko’karishi
Afoniya	Ovozning yo’qolishi
Antropometriya	Insonlarning jismoniy rivojlanishiga baho berish
Gigiyena	Odamning turmushi va mehnat sharoitlarini sog’lomlashtirishga qaratilgan tadbirlar ishlab chiqadigan fan
Genetika	Irsiyat va organizm o’zgaruvchanligi haqidagi fan
Giperemiya	Periferik qon tomirlarini qonga to’lishi natijasida terining qizarishi
Gipertoniya	Qon bosimini ko’tarilib ketishi
Gipotoniya	Qon bosimini pasayib ketishi
Otit	Quloqni shilliq qavatini yallig’lanishi
Glaukoma	Asosan ko’z ichki bosimining ortib ketishi bilan kechadigan ko’z kasalligi

FAN DASTURI