Namangan davlat universiteti tabiiy fanlar va geografiya fakultet

ADABIYOTLAR RO’YXATI.....……………….................................................54 
ILOVA....................................................................................................................58
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

4 
KIRISH 
 
Mavzuning dolzarbligi.
Odam yoki hayvonlar tinchlik holatida bo’lganda 
tashqi muhitning ma’lum haroratida issiqlik ishlab chiqarishi va uni tanaga yetarli 
darajada harorat berishi kompensatsiyalangan. Mana shu sohadagi almashinuv 
minimal hisoblanadi va bu intervalni termoneytral soha deb aytiladi. Tana 
haroratini termoneytraldan oshib ketishi natijasida moddalar almashinuvini oshishi, 
issiqlikni sarflash mexanizmini faollashuvi orqali chaqirilganligi uchun 
qo’shimcha energiya sarf qiladi. Ana shunday yo’l bilan fizik harorat boshqariluvi 
shakllanadi va ma’lum vaqtgacha harorat stabilligicha qoladi. Bunday haroratni 
organizm tomonidan nazorat qilinadigan harorat deb aytiladi. Keyingi yillarda 
tashqi muhitni nazorat qilib bo’ladigan haroratli sharoitida odamlarni davolash 
yaxshi samara berishi to’g’risida ko’plab ma’lumotlar olingan [Lang H., Nadalin S. 
et al., 1998; Yshitake S., Noguchi T. et al., 1998; Vertrees R.A., Deuo D.J. et al., 
1997; Oglesbee M.J., Diehl K. et al., 1999; Vertrees R.A., Bidani A. et al., 2000]. 
Ammo, harorat intensivligini oshishi ma’lum darajaga yetganda organizm 
tomonidan nazorat qilish mexanizmi ishdan chiqadi, bu esa mitoxondriyalarda 
erkin oksidlanishi kuchayib ketishi natijasida tana haroratning ko’tarilib, organizm 
halok bo’ladi. Hujayra organellalari orasida mitoxondriya tashqi muhit 
o’zgarishlariga eng sezgiri hisoblanadi va uning holati va reaksiyasi hujayraning 
holatini belgilab beradi [Skulachev V.P., 1996a,b; 1997a, b; Bodrova B.E., 
Braylovskaya I.V. i dr., 2003; Deryabina Y.I., Isakova Y.P., Zvyagilskaya R.A., 
2004; Belosledsev N.V., Mironova G.V., 2005]. Shu sababli yuqori haroratni 
organizmda kechayotgan turli fiziologik-biokimyoviy jarayonlarga ta’sir 
mexanizmini to’liqroq o’rganish va yuqori haroratga chidamliligini oshiradigan 
dorivor moddalarni izlab topish dolzarb muammolardan hisoblanadi.