|
3 -jadval
Tokoferolni yuqori muhit harorati sharoitida jigar mitoxondriyalarida α-
ketoglutaratni oksidlanishiga ta’siri
(M ± m; n = 6-8)
50
Ko’rsat-
gichlar
Kalamushlarni saqlash harorati,
0
C
Nazorat
41-42
0
C
Nafas olish tezligi, nanogramm atom kislorod/daqiqa mg oqsil
Nazorat
Tokoferol
%
Nazorat
Tokoferol
%
V
2
25,4±2,3
28,6±2,4
112,6
35,8±3,3
42,4±4,2
118,4
V
3
105,4±4,8 130,2±5,3
**
123,5
121,7±6,5
145,9±7,5
**
119,9
V
4
33,2±2,9
36,7±3,0
110,7
50,5±4,1
54,1±5,2
107,2
NK
CH
3,16±0,09 3,55±0,13
*
110,2
2,41±0,09
2,69±0,07
*
116,5
ADF/O 2,56±0,06
2,74±0,07
*
107,0
2,26±0,08
2,51±0,05
*
110,9
V
DNF
120,5±4,6 146,0±6,9
**
121,2
180,1±9,9
208,9±9,7
**
116,0
Termoneytral va yuqori haroratli sharoitda jigar mitoxondriyalarida
suksinatni oksidlanishiga tokoferolni ta’siri 4-jadvalda berilgan.
4-jadval
Tokoferolni yuqori muhit harorati sharoitida jigar mitoxondriyalarida
suksinatni oksidlanishiga ta’siri
(M ± m; n = 6-8
)
Ko’rsat-
gichlar
Kalamushlarni saqlash harorati,
0
C
Nazorat
41-42
0
C
Nafas olish tezligi, nanogramm atom kislorod/daqiqa mg oqsil
Nazorat
Tokoferol
%
Nazorat
Tokoferol
%
V
2
32,6±3,0
36,2±3,3
111,2
48,4±4,2
53,1±4,6
109,8
V
3
138,9±6,0 154,9±8,8
*
111,5
153,7±6,9
198,6±9,5
***
129,2
V
4
43,8±3,8
46,9±4,0
107,0
64,1±4,5
59,5±4,9
92,9
NK
CH
3,14±0,10
3,30±0,12
105,1
2,40±0,06
3,34±0,09
****
139,0
ADF/O 1,86±0,07
1,94±0,06
104,4
1,41±0,05
1,53±0,07
*
108,4
V
DNF
172,5±6,8 190,6±9,8
*
110,5
234,4±8,9
299,5±9,6
****
127,8
Termoneytral sharoitda tokoferol jigar mitoxondriyalarida suksinatni V
2
, V
3
,
V
4
va V
DNF
holatlardagi oksidlanishini 18,4; 19,9; 7,2 va 16,0% larga oshirdi. Bu
o’zgarishlar Chans bo’yicha nafas ko’rsatkichini 16,5 % ga oshirgan oshsa, ADF/O
koeffitsientini 10,9% ga oshirdi. Demak, tokoferol yuqori muhit haroratida jigar
mitoxondriyalarida suksinatni oksidlanishli fosforlanish holatida oshirib, Chans
bo’yicha nafas ko’rsatkichini va ADF/O koeffitsientini yaxshilaydi.
Demak, tokoferol jigar mitoxondriyalarida substratlarni oksidlanishini V
3
holatda kuchaytiradi va oksidlanishli fosforlanish samaradorligini oshiradi va erkin
oksidlanishni pasaytiradi. Natijada mitoxondriyalarda erkin oksidlanish pasayib,
51
ATF sintezi tezlashadi, organizm hujayralarini energiya bilan ta’minlanishi
yaxshilanadi.
Tokoferol ta’sirida glutamat va suksinatni har xil metabolik holatlarda
oksidlanishini birozgina pasaytirdi, ammo oksidlanishli fosforlanish ko’rsatkichi
ADF/O koeffitsienti va Chans bo’yicha nafas ko’rsatkichiga birozgina oshiradi.
Bundan, antioksidant tokoferol erkin radikallarni hosil bo’lishini pasaytirib
mitoxondriya membranasini stabillaydi, shu sababli mitoxondriya faolroq bir
metabolik holatdan ikkinchi bir passivroq metabolik holatga o’tadi degan xulosaga
kelish mumkin. Klingenberg M. 1980-yili energiyalashgan mitoxondriyalarda
adenin nukleotidlarning tashilishi har doim bir yo’nalishda bo’lishini: ADF
sitozoldan mitoxondriyaga, ATF mitoxondriyadan sitozolga, bunda K
M
ekzogen
ATF uchun, ekzogen ADF ga nisbatan 100 marta yuqori; ATF/ADF
sitozol/ATF/ADF mitoxondriya membrana potensialini o’lchamiga to’g’ri
bog’liqlik holatida bo’lishini ko’rsatgan. Ma’lumki, ATF sintaza va oksidlovchi
enzimlar tizimi bilan hamkorlikda ishlovchi adenin nukleotid-translokaza
[Gellerich F.N., Bohnensack R., kunz W., 1983; Krasinskaya I.P., Marshanskiy
V.Y.., 1984] mitoxondriya ichidagi adenin nukleotidlarning ―puli‖ nazorati ostida
bo’ladi va ushbu ―pul‖ning hajmiga bog’liqligi liniyali tavsifda bo’ladi
[Klingenberg
M.,
Heldt
H.W.,
1982].
Mitoxondriyada
substratlarning
oksidlanishini tokoferol ta’sirida pasayishini Chans bo’yicha nafas olish
ko’rsatkichi bilan ADF/O koeffitsientini birozgina oshishi ATF sintezini
kuchaytirib hujayrani ATF ga bo’lgan talabini qondirishga harakat qiladi.
Olingan natijalarni har tomonlama taxlil qilib, shuni aytish mumkin, u ham
bo’lsa kalamushlarni 60 daqiqa davomida 41-42
0C
haroratda saqlanganda jigar
mitoxondriyalarining nafas olishi V
2
va V
4
holatlarda termoneytral haroratdagi
ko’rsatkichlarga nisbatan sezilarli darajada oshadi, natijada Chans bo’yicha nafas
ko’rsatigichi va ADF/O koeffitsienti pasayadi. Demak, tashqi muhitning yuqori
harorati jigar mitoxondriyalarida ATF sintezini pasaytiradi, erkin oksidlanishni,
ya’ni issiqlik ajralib chiqishini kuchaytiradi. Klingenberg M. [1980] ni fikricha
mitoxondriyaning matriksi bilan sitozol o’rtasida adenin nukleotidlarning (ATF
4-
52
/ADF
3-
) almashinuvini maxsus tashilish tizimi – translokaza amalga oshiradi va bu
jarayon nafas olish tezligini belgilaydi. Muallifning olgan natijalariga binoan
energiya hosil qilish qobiliyatiga ega bo’lgan mitoxondriyalarda adenin
nukleotidlarning tashilishi har doim bir yo’nalishga: ADF sitozoldan
mitoxondriyaga, ATF mitoxondriyadan sitozolga harakat qiladi. Ekzogen ATF
uchun K
M
ekzogen ADF ga nisbatan 100 marta yuqori, sitozoldagi ATF/ADF ning:
mitoxondriyadagi ATF/ADF ga nisbati membrana potensiali razmeriga bog’liqligi
to’g’ri liniyali. Adenin nukleotidlarning translokaza, N
+
-ATF-sintaza va
oksidlanish enzimlari tizimi mitoxondriya ichidagi adenin nukleotidlarning ―pul‖i
nazorati ostida bo’ladi [Gellerich F.N., Bohnensack R., Kunz W., 1983;
Klingenberg M., Heldt H.W., 1982; Krasinskaya I.P., Marshanskiy V.Y.,
Dragunova S.F., Yagushinskiy L.S., 1984]. Bizning fikrimizcha, o’ta yuqori muhit
harorati translokaza va ATF sintazaning faolliklarini pasaytirishi natijasida ADF
ning mitoxondriyaga tashilishi va sintezi buziladi. Erkin oksidlanish kuchayib,
issiqlik ajralib chiqishi tezlashadi. Bu tana haroratini ko’tarilishiga olib keladi, bu
jarayonning uzoq vaqt davom etishi organizmda gomeostazning buzilishiga va
hujayralarning halokatiga sababchi bo’ladi.
Tokoferolni yuqori muhit haroratida saqlangan kalamushlarning tanasiga
yuborilganda jigar mitoxondriyalarida substratlarni oksidlanishini V
3
holatda
kuchayib va oksidlanishli fosforlanish samaradorligini oshadi va erkin
oksidlanishni pasayadi. Natijada mitoxondriyalarda erkin oksidlanish pasayib, ATF
sintezi tezlashadi,
organizm
hujayralarini
energiya
bilan
ta’minlanishi
yaxshilanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
