Namangan Davlat Universiteti tabiiy fanlar va geografiya fakulteti kimyo yo’nalishi

Namangan Davlat Universiteti tabiiy fanlar va geografiya fakulteti kimyo yo’nalishi

• 103-guruh talabasi Toshmatova
• Shahnozaning
• NOARGANIK KIMYO fanidan
• KURS ISHI.

Mavzu: Alyuminiy.

• Reja:
• Alyuminiyning tabiiy birikmalari
• Alyuminiyning olinishi
• Alyuminining fizik va kimyoviy xossalari
• Alyuminiy oksid va gidroksid
• Alyuminiy va uning qotishmalarining ishlatilishi.

Alyuminiyning tabiiy birikmalari. Alyuminiy eng ko’p tarqalgan elementlar qatoriga kiradi. Metallar orasida tabiatda tarqalganligi jixatdan birinchi o’rinda turadi.

Alyuminiyning yer po’stlog’idagi umumiy miqdori 8,8% ni tashkil etadi. Alyuminiyning eng muhim birikmalaridan - alyumosilikatlar, boksit, korund va kriolit.

Jinsi, bu oksidlar unga qizil rang beradi. Tarkibida 30 dan 60 % gacha AL2O3 bo’ladi. Boksidlardan alyuminiy olinadi.

• Jinsi, bu oksidlar unga qizil rang beradi. Tarkibida 30 dan 60 % gacha AL2O3 bo’ladi. Boksidlardan alyuminiy olinadi.
• Korund- AL2O3 tarkibli mineral, juda qattiq, abraziv material sifatida ishlatiladi.
• Kriolit- ALF3 3NaF tarkibli mineral.

• Boksitlar- asosan gidratlangan alyuminiy oksid bolan temir oksidlardan tarkib topgan tog’

Hozirgi vaqtda sun’iy yo’l bilan tayyorlanadi, alyuminiy metallurgiyada ishlatiladi.

• Alyuminiyning olinishi. Sanoatda alyuminiy oksidning suyuqlantirilgan kriolit Na3ALF6 dagi eritmasiga kalsiy ftorit qo’shib elektroliz qilish orqali olinadi. Bunda toza homashyo ishlatiladi, chunki qo’shimchalar elektroliz vaqtida qaytariladi va alyuminiyni ifloslantiradi.
• Suv, temir oksidlari, shuningdek, kremniy ( |V ) - oksid aralashmagan toza alyuminiy boksitdan va keyingi yillarda nefelindan olinmoqda.

Fizikaviy xossalari; alyuminiy kumushsion oq metall, yengil, lekin mexanik jixatdan mustahkam. Elektr o’tkazuvchanligi va issiqlik

• O’tkazuvchanligi yaxshi, lekin bu jixatdan misdan keyin turadi. Unga ishlov berish: zarqog’oz holida yoyish, ingichka sim qilib tortish quyish oson. Osonlik bilan qotishmalar hosil qiladi.
• Kimyoviy xossalari; Alyuminiy atomining tashqi energetik pog’onasida uchta elektron bor, u ximiyaviy reaksiyalarda shu elektronlarini beradi.

O’zining barcha birikmalarida alyuminiyning oksidlanish darajasi +3 bo’ladi. U kuchli qaytaruvchi hisoblanadi.

• Alyuminiy odatdagi temperaturadayoq kislarod bilan oson birikadi. Bunda uning sirti oksid parda bilan qoplanadi, bu parda metallni keyingi oksidlanishdan saqlaydi. Okid pardaning qalinligi 0,00001 mm bo’ladi. U puhta qattiq va elastik cho’zilganda, siqilganda, buralganda ham uzilmaydi, elektr to’kini o’tkazadi, 2050 C da suyuqlanadi, alyuminiy esa 660 c da suyuqlanadi.

Alyuminiy oksid va gidroksid. Alyuminiy (yaltiroq) oq rangli, ancha qiyin suyuqlanuvchi , juda qattiq modda. Alyuminiy olish uchun

• boshlang’ich mahsulot hisoblanadi. Tabiatda korund va uning turlari ko’rinishida uchraydi. Agar korundning rangsiz kristallari aralashmalar tufayli ko’k rangli bo’lsa, u holda ular sapfir, gunfsha ranglisi - ametist, qizil ranglisi - yoqut deyiladi. Yoqutning xrom ( III ) – oksid aralashgan kristallari lazerlarda aksiv muhit sifatida ishlatiladi.

Qabul qiluvchi : Toshmatov Y

• Qabul qiluvchi : Toshmatov Y
• Topshiruvchi : Toshmatova Sh

• Etiboringiz uchun raxmat