Namangan davlat universiteti pedagogika-psixologiya fakulteti psixologiya kafedrasi

Talabalar faolligini baholash; 

Natijalarni umumlashtirish, xulosalash va yakunlash; 

Uyga vazifa. 
7-amaliy mashg‗ulot: Ijtimoiy psixologiyada sotsiometrik metodni qo‘llash. 
 

Maqsad: 
Talabalarda guruhdagi emotsional munosabatlarni aniqlashga 
qaratilgan sotsiometriya metodikasini qo‘llash ko‘nikmasini shakllantirish.
 

Sotsiometriya metodining ijtimoiy-psixologik tavsifi.

Sotsiometriya metodukasi asosida guruhdagi munosabatlar, liderlik 
maqomini o‘rganish va tahlil qilish. 

Nazariy ma`lumot:
Sotsiometrik metod. 
Ushbu metod kichik guruh a`zolari o‘rtasidagi bevosita 
emotsional munosabatlarni o‘rganish va ularning darajasini o‘lchashda 
qo‘llanadi, unga amerikalik sotsiolog Djon Moreno asos solgan.
Mazkur metod yordamida muayyan bir guruhdagi xar bir a`zoning, boshqa 
bir shaxsga nisbatan o‘zaro munosabatini aniqlash imkonini beradi.
Olingan ma`lumotlarni jadval shaklida ifodalash mumkin, miqdor 
ko‘rsatkichlari guruh a`zolarining o‘zaro munosabatlarini bildiradi.

---

107 
Hozirgi kunda Y.L.Kolominskiy va I.P.Volkov tomonidan sotsiometriyaning 
yosh davrlari psixologiyasiga moslashtirilgan variantlari ishlab chiqilgan.
Ayniqsa sotsiometrik usulning Y.L.Kolominskiy tomonidan qo‘llangan yangi 
varianti bolalar jamoasidagi shaxslararo munosabatlar haqida to‘la axborot beradi. 
Odatda o‘quvchilardan quyidagicha savollarga javob berish talab qilinadi:
«Sen sayohatga kim bilan birga borishni xohlaysan?» «Imtihonga kim bilan 
birga tayyorlanishni istaysan?», «Kim bilan qo‘shni bo‘lib yashashni yoqtirasan?» 
Har bir savol sotsiometrik mezon(o‘lchov) vazifasini bajaradi. Sinaluvchi har bir 
savolning uchta javobidan bittasini «eng ma`qul» deb tanlashi lozim. Unga, 
«avval, hammadan ko‘ra ko‘proq kim bilan birga bo‘lishni xohlasang, o‘shaning 
familiyasini yoz», «agar sen istagan shaxs to‘g‘ri kelmasa, yana kim bilan birga 
bo‘lishni istasang, shuning familiyasini yoz, «aytilgan shartlarga binoan uchinchi 
shaxsning familiyasini yoz» deb uqtirish lozim. 
Guruhiy tabaqalanishni ko‘rsatish uchun sotsiogramma to‘rtta «maydon»ga 
ajratiladi. Qizlar doiracha, o‘g‘il bolalar esa uchburchaklar bilan belgilanadi. 
Doiracha va uchburchaklar soni familiyalar soniga to‘g‘ri keladi.
Guruh a`zolarining o‘zaro munosabatlari doiracha va uchburchaklar 
strelkalar bilan bog‘langanida o‘z ifodasini topadi. Eng ko‘p munosabatga ega 
bo‘lgan sinaluvchi doiraning markazidan o‘rin oladi, u guruh a`zolarining eng 
yoqimtoyi hisoblanadi. Guruh a`zolari bilan ijobiy a`loqa o‘rnatmagan 
sinaluvchilar doiraning eng chetidan joy olishadi. Oraliqdagi «maydon»larga 
o‘rtacha va undan kamroq tanlangan tekshiriluvchilar joylashtiriladi. 
Tekshirishda, birinchidan, shaxslararo munosabatning darajasi va ko‘lami 
aniqlanadi, ikkinchidan, qizlar va o‘g‘il bolalar o‘rtasidagi miqdoriy ko‘rsatkichlar 
taqqoslanadi, natijalarga qarab guruhdagi yoki qizlar bilan o‘g‘il bolalar o‘rtasidagi 
munosabatlar va ularning o‘ziga xosligi, psixologik mexanizmlari haqida xulosa 
chiqariladi, amaliy ko‘rsatmalar beriladi va tavsiyalar bildiriladi. 
