Namangan davlat universiteti pedagogika-psixologiya fakulteti psixologiya kafedrasi

Mavzu: Ijtimoiy psixologyada shaxs muammosi 

Psixologiyada shaxs tushunchasi.

Biogenetik konsepsiyada shaxsning ontogenetik rivojlanishiga doir 
qarashlar.

Sotsiogentik konsepsiyada shaxsning talqin etilishi.
 

Rossiya psixologiya maktabida shaxs tuzilmasiga nisbatan 
yondashuvlar.

Shaxsni o‘rganishdagi ijtimoiy-psixologik yo‘nalishlarning o‘ziga 
xosligi.

Shaxsning psixologik xususiyatlari, ularning asosiy tavsifnomasi. 
Psixologiyada shaxs tushunchasi. 
Hozirgi zamon psixologiyasida shaxsning ontogenetik taraqqiyotiga doir bir 
qator yondashuvlarlar, bahs-munozaraga sabab bo‘ladigan qarashlar, muammolar, 
turli oqimlar va olimlar tomonidan ilgari surilayotgan taxminiy farazlar mavjuddir. 
Ba‘zan bir-birini to‘ldiradigan yoki birini ikkinchisi inkor etadigan 
kontseptsiyalar va nazariyalar ham bor. Bu singari turli muammo va qarashlarni 
to‘gri anglab yetish hozirgi zamon psixologiyasining asosiy tamoyillariga 
suyangan holda ilmiy, ijtimoiy tadqiqotlar olib borish orqali hal qilinadi. 

---

62 
Psixologiya fanini muayyan sohalarga bo‘lishda aniq, yaqqol faoliyatining 
psixologik tomoni, insonning jamiyatga nisbatan psixologik munosabati, 
taraqqiyotining psixologik jabhasi asos qilib olingan. 
“Shaxs”
tushunchasi bilan bog‗liq bo‗lgan ko‗pgina savollar psixologiya fani 
tomonidangina emas, balki falsafa, pedagogika, sotsiologiya, kriminalogiya va 
boshqa fanlar tomonidan ham o‗rganiladi.
Shaxs
- idrok qiladi, esda olib qoladi, fikr yuritadi. Psixologiyada 
«shaxs» 
tushunchasi
eng ko‗p qo‗llaniladigan tushunchalar sirasiga kiradi.
Psixologiya o‗rganadigan barcha fenomenlar aynan shu tushuncha atrofida 
qayd etiladi. Inson ruhiy olami qonuniyatlari bilan qiziqqan har qanday olim yoki 
tadqiqotchi ham shaxsning ijtimoiyligi va aynan jamiyat bilan bo‗lgan aloqasi 
masalasini chetlab o‗tolmagan. Shaxs - ijtimoiy va shaxslararo munosabatlarning 
mahsuli, ongli faoliyatning sub`yekti bo‗lmish individdir.
Shaxsga taalluqli bo‗lgan eng muhim tasnif ham uning jamiyatdagi murakkab 
ijtimoiy munosabatlarga bevosita aloqadorligi, ijtimoiy faoliyatga nisbatan ham 
ob`yekt, ham sub`yekt bo‗lishi xisoblanadi. 
Shaxsga taalluqli bo‗lgan fazilatlardan eng muhimi shuki, u tashqi, ijtimoiy 
ta‘sirlarni o‗z ongi va idroki bilan qabul qiladi, so‗ngra shu ta‘sirlarning sub`yekti 
sifatida faoliyat ko‗rsatadi. inson bolasi ilk bolalik davridanoq «mening hayotim», 
«bizning dunyo» degan ijtimoiy muhitga tushadi. Bu muhit o‗sha biz bilgan va har 
kuni his qiladigan ijtimoiy hayot, siyosat, huquq, axloq olamidir.
Bu ijtimoiy-psixologik muhit - kelishuvlar, tortishuvlar, hamkorliklar, 
an‘analar, udumlar olami bo‗lib, undagi ko‗plab qoidalarga ko‗pchilik qo‗shiladi, 
ba‘zilar qisman qo‗shiladi. Bu shunday qoidalar va normalar olamiki, ularga 
bo‗ysunmaslik jamiyat tomonidan qoralanadi. Individ atamasi odamning biologik 
mavjudot ekanligini bildirsa, shaxs uning ijtimoiy mavjudligidan darak beradi. 
Odam individ bo‗lib tug‗iladi, shaxs bo‗lib shakllanadi.