Namangan davlat universiteti pedagogika fakulteti

14-MAVZU. DRАMАTIK АSАRLАRNI IFОDАLI O’QISH.

Drаmа hаqidа umumiy mа’lumоt. Drаmаtik turlаr. Drаmаtik аsаrlаrning bоshqа bаdiiy аsаrlаrni ifоdаli o’qishdаn fаrqi.

Drаmаtik аsаrlаrdа nutqning аniqligi, uslubi, tеmp vа ritm, pаuzа vа оhаngning hаl qiluvchi аhаmiyatgа egаligi.

“Bоy ilа хizmаtchi”, “Аyajоnlаrim”, “Оltin dеvоr”, “Kеlinlаr qo’zg’оlоni”, “Аlishеr Nаvоiy”, “Mirzо Ulug’bеk”, “Shоh Edip” kаbi drаmаtik аsаrlаrni o’qish.

“Ifodali o’qish” fanidan

tavsiya etilayotgan mustaqil ta’lim mavzusi ( 30 soat)

1. 
   Ifodali o’qish tarixi haqida
   
2. 
   Yunonistonda notiqlik san’atining paydo bo’lishi
   
3. 
   O’zbek notiqlik san’ati tarixidan
   
4. 
   Husayn Voiz Koshifiyning “Futuvatnomai sultoniy” asarini o’qish
   
5. 
   Ifodali o’qish san’atini o’rganishdan asosiy maqsad
   
6. 
   Ritorika ilmining yuzaga kelishi. Afinada notiqlik san’ati taraqqiyoti
   
7. 
   Notiqlik san’atining turlari
   
8. 
   Ifodali o’qish san’atining taraqqiy etishida “Avesto”ning ahamiyati
   
9. 
   Abu Nasr Farobiyning mantiqiy asosga ega bo’lgan to’g’ri va yorqin nutq tuzish haqidagi qarashlari
   
10. 
    Navoiy va Koshifiy va’zlarining shuhrat qozonishiga asos bo’lgan omillar
    
11. 
    Aristotelning “Ritorika” asarini o’qish
    
12. 
    “Ritorika” asarining g’oyaviy mazmuni
    
13. 
    Notiqlik san’atini egallashning besh asosiy qoidasi
    
14. 
    Demosfenning hayoti va faoliyati
    
15. 
    Demosfen hayoti va notiqlik faoliyatini o’rganishning bugungi kundagi ahamiyati
    
16. 
    Sitseronning “Notiq” va “Notiqlar haqida” asari
    
17. 
    Sitseronning hayoti va faoliyati. “Notiq” asari haqida
    
18. 
    Kaykovus “Qobusnoma” asarining so’z san’ati haqidagi bobini o’qib tahlil qilish
    
19. 
    Alisher Navoiyning «Kecha kelgumdur debon» g’azali
    
20. 
    Aruz vazniga xos xususiyatlarni aniqlash
    
21. 
    E.Vohidovning «O’zbegim» she’ri ustida ishlash
    
22. 
    A.Qahhor hikoyalariga xos xusiyatlarni tahlil qilish
    

“IFODALI O’QISH” FANIDAN ORALIQ VA YAKUNIY NAZORAT SAVOLLARI

1. 
   Ifodali o’qish san’atining yuzaga kelishida roviy, qissaxon va baxshilar qanday ro’l o’ynagan?
   
2. 
   Ifodali nutq san’atini o’rganishning asosiy omillari nimalardan iborat?
   
3. 
   "... Har kishining ahvoli o’z so’zining ostida pinhondur” deganda nimani tushunasiz?
   
4. 
   Ifodali o’qish san’atini o’rganishdan asosiy maqsad nima?
   
5. 
   Ifodali o’qish san’atining taraqqiy etishida “Avesto” qanday o ‘rin tutgan?
   
6. 
   Qur’oni Karimni qiroat bilan o’qish san’ati va uning inson ruhiyatiga ta’siri haqida gapiring.
   
7. 
   Og’zaki so’z ijrochiligiga asoslangan voizlik san’ati haqida qaysi manbalarda ma’lumot berilgan?
   
8. 
   Alisher Navoiy va’z aytuvchi haqida nima deydi, siz bu fikmi qanday izohlaysiz?
   
9. 
   Abu Nasr Forobiy mantiqiy asosga ega bo’lgan to’g ‘ri va yorqin nutq tuzishda, asosan, nimalarga e’tibor qaratadi?
   
10. 
    O’tmishda ifodali o ‘qish yoxud notiqlik san’atiga doir qanday asarlar yaratilgan?
    
11. 
    Husayn Voiz Koshifiy qaerlarda tahsil olgan, Hirotga kelishiga kim sabab bo’lgan?
    
12. 
    Koshifiy, asosan, qaysi fanlami chuqur o’rgangan, uning xalq o’rtasida mashhur bo’lgan asarlarining nomlarini ayting.
    
13. 
    Navoiy va Koshifiy o’rtasidagi o’zaro do’stlik va ilmiy hamkorlik munosabatlari haqida qanday fikrdasiz?
    
14. 
    Husayn Voiz Koshifiy va’zlarining shuhrat qozonishiga, asosan, qanday omillar sabab bo’lgan?
    
15. 
    “Axloqi Muhsiniy” asarining g’oyaviy mazmuni nimalardan iborat?
    
16. 
    Husayn Voiz Koshifiy notiqlik san’atiga doir qanday asarlar yozgan? “Futuvvatnomai sultoniy...” asarida martabaga etmaganlarning suhbat odobida sakkizta qoidaga amal qilish ta’kidlangan. Bu qoidalar nimalardan iborat? Koshifiyning qaysi asarlari fors-tojik tilidan o’zbek tiliga tarjima qilingan.
    
17. 
    Ritorika ilmining shakllanishiga nimalar sabab bo’ldi?
    
18. 
    Gorgiy notiqning eng muhim vazifasi nimadan iborat bo’lishi lozim deydi?
    
19. 
    Nima uchun Afinada notiqlik san’atiga ehtiyoj kuchli bo’lgan?
    
20. 
    Lisiyning logograflik faoliyati haqida ma’lumot bering.
    
21. 
    Notiqlik san’atining qanday turlari bo’lgan?
    
22. 
    Aristotelning “go’zallik falsafasi”ni tushuntiring.
    
23. 
    Aristotel va Aleksandr Makedonskiy munosabatlari haqida nima deya olasiz? “Ritorika” asarining asosiy mazmuni nimadan iborat?
    
24. 
    Notiqlik san’atini egallash uchun zarur bo’lgan beshta asosiy qoidani tushuntiring. Demosfenning notiqlik faoliyatiga Sitseron qanday baho beradi?
    
25. 
    Demosfen qanday sharoitda o’sib-ulg’aydi?
    
26. 
    Demosfen meros masalasida muvaffaqiyat qozonish uchun nimalami o’rgandi? Demosfen notiqlik san’atini mukammal egallash uchun qanday kurashdi?
    
27. 
    Otashin vatanparvar Demosfenning nutqlariga xos bo’lgan asosiy xususiyatlar nimalardan iborat?
    
28. 
    “Oltin gulchambar” voqeasini izohlang.
    
29. 
    Sizningcha, bugungi kunda Demosfen hayoti va notiqlik faoliyatini o ‘rganishning qanday ahamiyati bor?
    
30. 
    Nutq jarayonida to’g’ri nafas olishning ahamiyatini tushuntiring.
    
31. 
    Nafas olishning qanday turlari mavjud?
    
32. 
    Nafas olish faoliyatini yaxshilash uchun tavsiya qilingan mashqlar turini ayting.
    
33. 
    Ovozni shakllantirish deganda nimani tushunasiz?
    
34. 
    Ovoz qaytarg’ichlari nimalardan iborat?
    
35. 
    Modulyatsiya hodisasi nima, uning ifodali o’qishda qanday ahamiyati bor?
    
36. 
    Mark Tulliy Sitseron ovoz tovlanishlari va uning nutqdagi ahamiyati haqida qanday fikr bildirgan?
    
37. 
    Ifodali o’qishda so’z urg’usining qanday ahamiyati bor?
    
38. 
    Sintagma urg’usining o’ziga xos xususiyatini izohlang.
    
39. 
    Matndagi mantiqiy urg’u olgan so’z qanday aniqlanadi?
    
40. 
    Emfatik urg’u deganda nimani tushunasiz?
    
41. 
    Logik urg’u bilan emfatik urg’uning qanday farqi bor?
    
42. 
    Odatda, matnning qaysi o’rinlarida pauza bo’lishi lozim?
    
43. 
    Og’zaki nutqda grammatik pauzaning qanday ahamiyati bor?
    
44. 
    Tinish belgilaridagi pauzaning bir-biridan farqi bormi?
    
45. 
    Mantiqiy pauza deganda nimani tushunasiz?
    
46. 
    Psixologik pauzaning o’ziga xos xususiyatlari nimalardan iborat?
    
47. 
    Sitseronning ritm haqidagi fikrini izohlang.
    
48. 
    Ritm deganda nimani tushunasiz?
    
49. 
    Ritmning turlari haqida nima deya olasiz?
    
50. 
    Sitseron ritmning paydo bo’lish tarixini kimlaming faoliyati bilan bog’laydi? Nasriy asarlarda ham ritm mayjudmi?
    
51. 
    Temp nima? O’qish tempi deganda nimani tushunasiz?
    
52. 
    Nutq tempini belgilashda nimalarga e ‘tibor berish lozim?
    
53. 
    Sitseronning notiqlik mahorati haqida fikrlarini izohlang.
    
54. 
    Asar ruhini his qilish, qahramonlar holatiga kirish deganda nimani tushunasiz? Ifodali o’qishda yuz ifodasi, bosh va qo’l harakatlarining qanday ahamiyati bor?
    
55. 
    Hissiyot bilan so’zlash yoxud hissiyot bilan o’qish deganda nimani tushunasiz? “Ijro - so’zning tanho hukmdoridir” degan fikmi izohlang.
    
56. 
    Suxandonlikda eng muhim narsa nima? degan savolga Demosfen qanday javob bergan?
    
57. 
    Lirik turga xos asosiy xususiyatlar nimalardan iborat?
    
58. 
    Husayn Voiz Koshifiy she’rxonlik odobi deganda nimalami nazarda tutadi?
    
59. 
    Vazn deganda nimani tushunasiz?
    
60. 
    Barmoq vazniga xos xususiyatlar nimalardan iborat?
    
61. 
    Turoq haqida tushuncha bering.
    
62. 
    Ifodali o’qishda turoqning qanday ahamiyati boi?
    
63. 
    Qo’shma vaznli she’r deganda nimani tushunasiz?
    
64. 
    Erkin vaznga xos xususiyatlar nimalardan iborat?
    
65. 
    Barmoq vaznidagi she’r bilan erkin vazndagi she’rlaming o’qilishida qanday farq bor?
    
66. 
    Aruz terminining kelib chiqishi haqida Alisher Navoiy qanday ma’lumotlar keltiradi?
    
67. 
    O’zbek aruziga xos xususiyatlar nimalardan iborat?
    
68. 
    Qisqa, cho’ziq va o’ta cho’ziq hijolar qanday aniqlanadi?
    
69. 
    Rukn nima? Ifodali o’qishda ruknning qanday ahamiyati bor?
    
70. 
    Bahr nima? Aruz vaznida qanday bahrlar bor?
    
71. 
    Aruz tizimidagi asarlami ifodali o’qish uchun qanday qoidalarga amal qilish lozim? Fasohat ilmi deganda nimani tushunasiz?
    
72. 
    Abu Ali ibn Sino “She’r san’ati” asarida she’r uch xil narsa bilan xayolga ta’sir etadi, deydi. Bu uch xil narsa nima?
    
73. 
    Lirik turdagi asarlar bilan nasriy asarlarni o’qishda qanday o’ziga xosliklar mavjud?
    
74. 
    Latifalarni o’qiganda har bir so’zga alohida e’tibor qaratish kerak, deganda nimalar nazarda tutiladi?
    
75. 
    Ertakdagi saj’ usulida yaratilgan an’anaviy boshlamalami o’qishning o ‘ziga xosligi nimada?
    
76. 
    “Ota nasihati” ertagida qanday g’oyalar ilgari surilgan?
    
77. 
    Husayn Voiz Koshifiyning qissa aytish va qissa eshitish haqidagi fikrlarini izohlang.
    
78. 
    “Birinchi muallim” qissasining g’oyaviy mazmuni nimadan iborat?
    
79. 
    Romanlami ifodali o’qishning o’ziga xos jihatlari nimalardan iborat?
    
80. 
    Romandagi dramatik lavhalar qanday o ‘qiladi?
    
81. 
    Romandagi muallif nutqi bilan romanda ishtirok etayotgan personajlar nutqi orasida qanday farqlar mavjud?
    
82. 
    Romanni ifodali o’qishda uning asosiy mavzusini va g’oyalarini aniqlashning qanday ahamiyati bor?
    
83. 
    Romandagi monologik va dialogik nutqlami o ‘qishning o ‘ziga xos jihatlari nimada?
    
84. 
    Barkamol avlod tarbiyasida ifodali o cqish san’atining qanday ahamiyati bor?
    
85. 
    Aristotelning notiqlik san’ati nazariyotchisi sifatida faoliyatini tushuntiring.
    
86. 
    Ifodali o’qishda urg’uning qanday ahamiyati bor?
    
87. 
    Badihago’ylik va baznago’ylik haqida ma’lumot bering.
    
88. 
    Demosfenning notiqlik faoliyati haqida ma’lumot bering.
    
89. 
    Temp va ritmning ifodali o’qishda qanday ahamiyati bor.
    
90. 
    Aruz vaznidagi she’r bilan barmoq vaznidagi she’rlarning o’qilishida qanday tafovutlar mavjud?
    
91. 
    Siseronning notiqlik faoliyati haqida ma’lumot bering.
    
92. 
    Ifodali o’qish vositalarini tushuntiring.
    
93. 
    Kohinlar faoliyati hakida tushuntiring.
    
94. 
    Notiklik nutqiga qo’yladigan talablar nimalardan iborat?
    
95. 
    «Majolis un-nafois»da ma’lumot berilgan notiqlar faoliyati haqida tushuntiring.
    
96. 
    Kaykovus suxandonlik va suhbat odobi haqida qanday fikrlar bildirgan.
    
97. 
    Aristotelning notiqlik faoliyati haqida ma’lumot bering.
    
98. 
    Hijo va bo’g’in haqida tushuncha bering.
    
99. 
    Husayn Voiz Koshifiy haqida ma’lumot bering.
    
100. 
     Mantiqiy (log’ik) urg’u nima?
     
101. 
     Logograflar haqida ma’lumot bering.
     
102. 
     Hoja Muayyad Mexnagiy haqida ma’lumot bering.
     
103. 
     Notiq oldiga qanday talablar qo’yilgan?
     
104. 
     Husayn Voiz Koshifiy suxbat odobi haqida qanday fikrlar bildirgan?
     
105. 
     «Ritorika» asarining notiklik san’atidagi ahamiyati.
     
106. 
     She’riy xijo haqida ma’lumot bering.
     
107. 
     Mavlono Riyoziy haqida ma’lumot bering.
     
108. 
     «Ritorika» asarining notiklik san’atidagi ahamiyati.
     
109. 
     Nutq madaniyati deganda nimani tushunasiz?
     
110. 
     «Ritorika» asari haqida ma’lumot bering.
     
111. 
     Pauza nima?
     
112. 
     XV asrda yashab ijod etgan so’z san’atkorlari. notiqlar haqida qisqacha ma’lumot bering .
     
113. 
     Badihago’ylik san’atini tushuntiring.
     
114. 
     Rukn haqida ma’lumot bering.
     
115. 
     Xusayn Voiz Koshifiy qanday asarlar yaratgan?
     
116. 
     Ifodali o’qish san’ati qachon paydo bo’lgan?
     
117. 
     «Ilmi baloga» qanday san’at.
     
118. 
     Yunonistonda notiqlik san’atining rivojlanib ketishiga nima sabab bo’ldi?
     
119. 
     Alisher Navoiy so’z san’ati haqida qanday fikrlar bildirgan?
     
120. 
     Turoq nima? Misollar bilan tushintiring.
     
121. 
     Roviylik san’ati haqida malumot bering.
     
122. 
     Notiqlik san’ati haqida Yusuf Xos Hojibning qarashlari.
     
123. 
     «Brut» va «Notiqlar» haqida malumot bering.
     
124. 
     Yusuf Xos Qojib nutq odobi haqida qanday fikrlar bildirgan?
     
125. 
     «Ilmi baloga» haqida ma’lumot berish .
     
126. 
     Husayn Voiz Koshifiy notiq oldiga qanday talablar qo’yadi?
     
127. 
     Intonasiya haqida ma’lumot bering.
     
128. 
     Turoq va ruknning farqi nimada?
     
129. 
     Notiqlik san’atiniig taraqqiyotida «Ritorika» asarining tutgan o’rni.
     
130. 
     Pauza haqida ma’lumot bering.
     
131. 
     Hijo, bayt, band haqida ma’lumot bering.
     
132. 
     She’riy rukn nima?
     
133. 
     So’z san’ati hakida Beruniyning falsafiy qarashlari.
     
134. 
     Intonasiya nima?
     
135. 
     .Aritotel notiqlik san’atini egallashni qanday tarkibiy kismlarga ajratgan?
     
136. 
     Temp va ritm haqida ma’lumot bering?
     
137. 
     Qissaxonlar haqida ma’lumot bering.
     
138. 
     Ahmad Yugnakiyning nutq odobi haqida aytgan fikrlaridan namunalar keltiring.
     
139. 
     Psixologik pauza nima?
     
140. 
     Aruz va barmoq vaznidagi she’rlarni o’qishda qanday farqlar mavjud?
     
141. 
     Hijo va rukn haqida ma’lumot bering.