Namangan davlat universiteti kimyo kafedrasi organik birikmalarning tuzilish nazariyasi

Elektron samaralar

Organik molekulada o`rinbosarlar 2 turga bo`linadi: elektronodonor va elektronoaktseptor. elektronodonor o`rinbosarlar o`zidan elektron zichlikni bog’lar tomon uzatadi, elektronoaktseptor o`rinbosarlar esa molekuladagi elektron zichlikni o`zi tomon tortadi.

Molekulada o`rinbosarlar ta`siri ostida elektron zichlikni - bog’lar zanjiri bo`ylab siljishi tufayli vujudga keladigan elektron samara induktiv samara deyiladi.




H F

H C C F C C

H F

Induktiv samara oddiy bog’ bo`ylab strelka bilan ko`rsatiladi +I yoki –I xarflari bilan yoziladi, elektron zichlikni ortishi yoki kamayishi tegishli uglerod atomining ustida musbat va manfiy δ xarfi bilan belgilanadi. elektron zichlikni uglerod atomiga qaratib siljituvchi guruxlar (vodorod atomi, alkil radikallar va anionlar) elktronodonor o`rinbosarlar qatorini tashkil qiladi va musbat induktiv samara beradi. elektron zichlikni uglerod atomidan o`ziga qaratib siljituvchi o`rinbosarlar (-NH<sub>2</sub>, -OH, -Hal, -OR, -CHO, -COOH, -NO<sub>2</sub>, -SO<sub>3</sub>H, ҳamda kationlar) elektronoaktseptor o`rinbosarlar qatorini tashkil qiladi va manfiy induktiv samara beradi.