Namangan davlat universiteti kimyo kafedrasi organik birikmalarning tuzilish nazariyasi

Bisiklik seskviterpenlar-struktur ko’p turli moddalardir. Eng ko’p uchraydiganlariga kadinanlar, eudesmanlar, eremofilanlar (4,4,0-bisiklodekan); fvayanlar va karotanlar (5,5,0-biciklodekan); kariofilanlar (7,2,0-bisiklodekan); spirosikliklilarga vetivanlar va shamigranlar kiradi.

Diterpenlar-bu gurux moddalar ignabargli o’simliklarda, hamda dengiz organizmlarda va mikroorganizmlarda topilgan. Asiklik diterpenlarga fitol va uning xosilalari kiradi.

Trisiklik deterpenlar igna bargli daraxtlardan ajratilgan, bularga abietan vataksan hosilalari misoldir.Abietin kislota-kanifol tarkibida uchraydi mum saqich kislotalar vakilidir.Taksazin Har xil Tissa shakllardan ajratilgan ( Taxus srr.)

Seskviterpenlar – bularga C₁₅H₂₄ qatoriga kiruvchi uglevodorodlar kiradi. Bular ham efir moylarida saqlanadi.

Diterpenlarga – A vitamin yoki retinol C₂₀H₃₀O kiradi. B_A o`sish, rivojlanish omili hisoblanadi.

Tirterpenlar – vakili skvalen C₃₀H₅₀ u olti molekula izopren qoldig`idan iborat. G baliqlar jigarining yog`ida ko`proq va xamirturushda ham saqlanadi.

Fitosterinlar – o’simlik tarkibidagi steroid birikmalaridir. Ularning tuzilishi steroid gormonlari, D guruhi vitaminlari, o’t kislotalari tuzilishiga yaqin bo’ladi va ularning sintezi uchun dastlabki moddalar vazifasini bajaradi.

Tetraterpenlar – bu guruppaga karotinoidlar deb nomlanuvchi moddalar kiradi.

Karotinoidlar – tabiiy pigment bo`lib, sabzi va boshqa o`simliklarda uchraydi. Karotin C₄₀H₅₆ sabzidan ajratib olingan. Karotin individual modda bo`lmay 3 ta izomerlarning – α, β, γ – karotinlarning arlashmasi ekanligi aniqlandi.