Namangan davlat universiteti ikromjon kuzikulov qo'qon xonligi

XIX  asrning  II  yarmidagi  xalq  harakatlari.  1852-yilda 

Xudoyorxon  qipchoqlar  hokimiyatini  tugatish  uchun  amaliy 

harakat boshlagan. Qo'shinni kuchaytirish maqsadida Normuham- 

madga  o'z  yigitlari  bilan  Qo'qonga  yetib  kelishini  buyurgan. 

Xonning  niyatidan  xabar topgan  qipchoqlar ham  qo'shin  to'plab, 

Chotqoldan  Musulmonqulni  chaqirtirganlar.  Toshkent  qo'shinlari 

Qo'qonga  yetib  kelmasdan  xonning  mahfiy  buyrug'iga  ko'ra, 

Normuhammad  o'ldirilib,  qo'mondonlikni  Qosim  o 'z  qo'liga  ol­

gan va tezlik bilan  Qo'qonga jo'naganlar.  Xijriy  1269-yil  Qurbon 

oyining  27-kuni  O'rdada  ertalabki  marosimdan  so'ng  qipchoqlar 

xonga o 'z noroziliklarini bayon qilganlar.  Suhbat asta-sekin xonga 

nisbatan  tazyiqqa  aylanib, janjal  boshlangan.  Shu  payt  Toshkent 

qo'shini  O'rdaga  kirib  kelib  qipchoqlami  otib,  chopib  o'ldirgan. 

Qo'qon  aholisi  voqeadan  xabar  topgach,  xon  qo'shiniga  qo'shil- 

ganlar va shaharda qipchoqlar qirg'ini boshlangan.

1852-yilning  10  oktabr  kuni  Xudoyorxon  qo'shini  qipchoq­

lar  bilan  asosiy  jang  bo'lishi  kerak  bo'lgan  Bilqillamaga  yetib 

kelgan.  Asosiy to'qnashuv xon qo'shinlari  foydasiga hal  bo'lgan. 

Qochib  ketgan  Musulmonqul  Uychida  asir  olingan  va  kishanlan- 

gan  ho Ida  Qo'qonga  olib  kelingan.  Bir  necha  kun  mobaynida 

poytaxt  va  boshqa  viloyatlarda  qipchoqlar  qirg'ini  bo'lib  o'tgan. 

Minglab  odamlar  qatl  etilgan.  Qatl  etilganlar  orasida  Musulmon­

qul  ham bor edi.  Shu tariqa bir necha yil  davom etgan qipchoqlar 

hukmronligiga  barham  berilgan.  Bo'lib  o'tgan  voqealar  vaqti 

tarixiy  adabiyotlarda  turlicha  ko'rsatilgan.  H.  Bobobekov 

manbalar  va  arxiv  hujjatlariga  asoslanib,  voqealar  1853-yilning

-  66-

---

fevral  va  aprel  oylari  oralig'ida  sodir  bo'lganligini  bayon  qilgan