Namangan davlat universiteti geografiya kafedrasi mintaqaviy siyosat

9-daraja 

Evrosiyo va iqtisodiy ittifoqlar – MDH, SHHT va boshq.

 

8-daraja 

Markaziy Osiyo

 

7-daraja 

O’zbekiston

 

6-daraja 

Makroiqtisodiy mintaqalar

 

5-daraja 

Iqtisodiy rayonlar

 

10-daraja 

Dunyo xo’jaligi

 

---

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-rasm. O’zbekiston mintaqalari ierarxiyasi dunyo xo’jaligi tizimida 

 

 

 

 

Bugungi, g’oyat murakkab va ko’p qutbli dunyo xo’jaligining rivojlanishida qutbli 

mintaqa tushunchasi nafaqat yaxlit tabiiy-geografik hududlarga, balki ijtimoiy-iqtisodiy 

hamjamiyatlarga nisbatan ham qo’llanilmoqda. CHunki, turli bosqichdagi mintaqalar o’z 

navbatida mintaqalar tizimining quyi bosqichi yoki elementi hisoblanadi. Buni O’zbekiston 

misolida quyidagi mintaqalar ierarxiyasidan ham ko’rsa bo’ladi.  

Demak, keng ko’lamda mintaqa deganda, umumiy tabiiy-geografik, tarixiy, milliy-

madaniy birlik va diniy-etnik yaqinlik, ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish (xo’jalik ixtisoslashuvi va 

iqtisodiy rivojlanish, demografik vaziyat, aholi turmush darajasi va boshq.) darajasi, turli 

bosqichda takomillashmagan boshqaruv tizimi hamda ijtimoiy-iqtisodiy va ekologik 

muammolarni yechishdagi ma’muriy-hududiy organlar faoliyatining mushtarakligini taqozo 

qiluvchi yaxlit hududiy birlikni tushunish maqsadga muvofiq. 

Dunyoning yirik makromintaqalarga bo’linishi – megaiqtisodiyot shu makromintaqa 

uchun umumiy bo’lgan – tabiiy sharoit va resurslar, mamlakatlarning ijtimoiy-iqtisodiy 

taraqqiyoti, ishlab chiqarish kuchlarining rivojlanish darajasi, aholi hayotining sifat 

ko’rsatkichlari (turmush darajasi, aholi daromadlari, intellektual salohiyat), ijtimoiy taraqqiyot 

va gumanitar rivojlanish, mintaqaviy va umumbashariy muammolar va boshqa ko’rsatkichlar 

majmuasini o’zida mujassamlashtiradi.  

Bugungi kunda ilmiy adabiyotlarda va amaliyotda dunyodagi mamlakatlarni turli 

tamoyillar asosidagi tipologik belgilarga bo’lib o’rganish nafaqat ilmiy, balki muhim amaliy 

yo’nalishga ham ega bo’lib, mavjud mamlakatlar joylashgan yirik mintaqalarning uzoq muddatli 

rivojlanish strategiyasini ishlab chiqish, murakkab tabiiy-geografik va ijtimoiy-iqtisodiy, harbiy-

siyosiy va ekologik muammolar yechimlarini aniqlash imkonini beradi.  

---

Dunyo quyidagi yirik makromintaqalarga: a) SHimoliy Amerika; b) Yevropa – G’arbiy 

Yevropa va SHarqiy Yevropa; v) MDH va Boltiq bo’yi mamlakatlari; g) Xorijiy Osiyo – Janubi-

G’arbiy, Janubiy va Janubi-SHarqiy, Markaziy va SHarqiy Osiyo; d) Lotin Amerikasi – Meksika 

va Markaziy Amerika, Karib havzasi, SHimoli-SHarq va Braziliya, La-Plata; j) Afrika – 

SHimoliy, G’arbiy, Markaziy, SHarqiy va Janubiy Afrika; z)Avstraliya va Okeaniyaga bo’linadi.