Namangan davlat universiteti fizika matematika fakulteti

I. NEYTRONLARNING MODDALAR BILAN O‘ZARO TA’SIRI

1. 
   Neytron xarakteristika va xossalari
   

Neytronning mavjudligi 1932-yilda ingliz fizigi Chedvik tomonidan ochilgan. Neytronning elektr zaryadi katta aniqlik bilan (~ 10^- e) nolga teng. Neytron magnit momentining ^ = -1,91 Bor yadro magnetoniga tengligi, uning ichki tuzilishi murakkab tuzilganligi haqida ma’lumot beradi. Neytronning elektr zaryadi mavjud bo‘lmaganligi sababli, yadro bilan ham, atom elektronlari bilan ham, kulon o‘zaro ta’sirlashuvda ishtirok etmaydi.

Yadroning o‘lchami atomning o‘lchamidan ~10⁴ marta kichikligidan, neytronlarning yadro bilan to‘qnashishi, zaryadli zarrachalarning atom bilan to‘qnashishidan sezilarli darajada kamroqdir. Neytronlarning yadro bilan ikki ketma-ket to‘qnashuvi orasidagi o‘tadigan yo‘li, kondensatsiyalangan muhitda 1 - 10 sm ni tashkil qiladi. Neytronning yadrolarda yutilib qolish ehtimolligi kam.[1,2]

Neytron yadro bilan to‘qnashishi uning sochilishiga olib keladi va shuning uchun neytronlar oqimi o‘ta kiruvchanlik qobiliyatiga ega. Tabiatda erkin holatdagi neytron amalda mavjud emas. Ularning kam miqdordagisi kosmik nurlar

ta’sirida hosil bo‘ladi. Neytronning spini protonniki singari - ga teng. Xuddi

1

proton singari neytronning barion zaryadi V_n=1 ga teng. Izotopik spini T = -

proeksiyasi Rz = —- ga teng. Neytron kuchli o‘zaro ta’sirlashuvchi zarralar

(adronlar) sinfiga mansub. Neytron faqat atom yadrosi tarkibida barqarordir. Neytronning o‘rtacha yashash vaqti t ~ 16 minut. Moddalarda erkin neytronlar mavjud emas.

Neytron va proton massalar farqining aniqlangan eng aniq qiymati: