Namangan davlat universiteti fizika-matematika fakul’teti kasb ta’limi kafedrasi

 
 
6. Amaliy mashg’ulot
. 
Mavzu: Muloqat psixologiyasining asosiy funktsiyalari va kasbiy 
faoliyatning turli soxalarda psixologik bilimlarni qo’llanish ko’lami. 
 

---

20 
Amaliy mashg’ulot maqsadi: 
Insonning uning o‘rab turgan olamga o‘zaro ta‘siri ob‘ektiv 
munosabatlar tizimida namoyon bo‘ladi, ob‘ektiv munosabat va aloqalar so‘zsiz 
har qanday real guruhlarda paydo bo‘ladi. Guruh a‘zolarining bu ob‘ektiv o‘zaro 
munosabatlari sub‘ektiv shaxslararo munosabatlarda aks etadi. 
 
Nazariy ma’lumot: 
Kommunikatsiya (psixologiyada)
— til yoki boshqa belgilar vositasida axborot 
berish. 
Muloqot
— ikki yoki undan ortiq kishilar o‘rtasidagi axborot ayirboshlash, o‘zaro 
ta‘sir va bir - birini tushunishdan iborot jarayon. 
Monologik nutq
— bir kishining o‘ziga yoki boshqalarga yo‘naltirilgan nutqi. 
Refleksiya
— sub‘ektning u bilan munosabatga kirishgan sherigi tomonidan qay 
tarzda idrok etilishini anglab yetish. 
Stereotiplashtirish
— xulq - atvor shakllarini tasniflash va ularni hozirgacha 
ma‘lum va mashhur deb sanalgan, ya‘ni ijtimoiy qoliplarga mos keladigan 
hodisalar jumlasiga kiritish yo‘li bilan ularning sabablarini izohlash. 
Til
— so‘z belgilari yig‘indisi. 
Muloqot haqida tushuncha
Insonning uning o‘rab turgan olamga o‘zaro ta‘siri ob‘ektiv munosabatlar tizimida 
namoyon bo‘ladi, ob‘ektiv munosabat va aloqalar so‘zsiz har qanday real 
guruhlarda paydo bo‘ladi. Guruh a‘zolarining bu ob‘ektiv o‘zaro munosabatlari 
sub‘ektiv shaxslararo munosabatlarda aks etadi. Har qanday ishlab chiqarish 
odamlarning o‘zaro birlashishini talab qiladi. Hech bir kishilik jamiyati agar unda 
odamlar bilan munosabat o‘rnatilmasa, ular bir - birini to‘g‘ri tushunmasdan 
to‘laqonli, birgalikdagi faoliyatni tashqil eta olmaydi. Masalan, o‘qituvchi 
o‘quvchilarga biror narsani o‘rgatish uchun ular bilan munosabatga kirishishi 
kerak. 
Muloqot kishilarning hamkorlikdagi faoliyati ehtiyojlari asosida tug‘iladigan ular 
o‘rtasidagi aloqa rivojlanishining ko‘p qirrali jarayonidir. Muloqot hamkorlikdagi 
faoliyat qatnashchilari o‘rtasida axborot almashinishni o‘z ichiga oladi, bu 
muloqotning kommunikativ tomonini ifodalaydi. Odamlar bir - biri bilan 
munosabatga kirishishda tildan muomala vositasi sifatida foydalanadilar. 
Muloqotning ikkinchi tomoni muomalaga kirishuvchilarning o‘zaro ta‘siridir. 
Bunda faqat so‘zlar emas, balki harakat va holatlar ham almashinadi. Masalan, 
sotuvchi bilan haridor o‘rtasida biror so‘z aytmasdan muomalaga kirishish 
mumkin. Muloqotning uchinchi tomoni muomalaga kirishuvchilarning bir - birini 
idrok qilishidir. Muomalaga kirishuvchilarning bir -birini to‘g‘ri tushunishi muhim 
ahamiyatga ega. SHunday qilib, muloqotning shartli uch tomonini ajratish 
mumkin: kommunikativ (axborot berish), interaktiv (o‘zaro ta‘sir) va pertseptiv 
(o‘zaro idrok qilish). 
Muloqotning bu uch tomonining birligi muomalaga kirishuvchi kishilarning o‘zaro 
munosabati va hamkorlikdagi faoliyatining tashqil etish usuli sifatida namoyon 
bo‘ladi. Muloqotning qonuniyatlarini, malaka va qobiliyatlarining shakllanishi 
bilish pedagog uchun g‘oyat muhimdir. Bu to‘laqonli pedagogik muloqotni yoki 

---

21 
muomalani yo‘lga qo‘yishini ta‘minlaydi. Pedagogik muloqot-pedagog va 
o‘quvchilarning o‘zaro ta‘sir etish usullari yig‘indisidir. Muloqotning mazmuni - 
axborot almashish, o‘qituvchi tomonidan turli kommunikativ vositalar yordamida 
o‘quvchilar bilan o‘zaro tushunish va o‘zaro munosabatlarni tashqil etishdir. 
Pedagoglarning tarbiyaviy va didaktik vazifalarni o‘qituvchi hamda o‘quvchilar 
jamoasi o‘rtasida munosabatlarni ta‘minlamay turib amalga oshirib bo‘lmaydi.