Namangan davlat universiteti b. T. Ataxanov, M. B. Isabayev fuqarolik jamiyati fanidan

DEETATISTIK 
—
 
fuqarolik jamiyatini rivojlantirishdan, uning davlat ustidan 
nazoratidan, unga siyosiy partiyalar va iziqishlar guruhlari ta‘sirining kengayishidan, 
davlatning bir qator funksiyalari aksilmarkazlashtirilishidan, uning ayrim organlari 
faoliyatida o‗zini-o‗zi boshqarishning boshlanishidan iborat. 
DE-FAKTO
(yun. 
de facto
– amalda, haqiqatda) — xalqaro huquqda yangi davlat 
yoki hukumatning qisman (yuridik jihatdan rasmiylashtirilmagan holda) e‘tirof etilishi. 
Ya‘ni haqiqatda mavjud bo‗lib, biroq yuridik jihatdan rasmiylashtirilmagan. Mas., 
Angliya bilan SSSRning munosabatlari 1921-yildan 1924-yilgacha ana shunday bo‗lgan 
edi. 
DEFEKT
– nuqson, shikast, kamchilik. 
DEFINITSIYA
(lot. 
definitio
– ta‘rif) — muayyan tushunchaning asosiy 
mazmunini qisqacha bayon qilib berish. D. predmet yoki hodisalarning muhim belgilarini 
o‗z ichiga olishi kerak.
DEFLYATSIYA
(iqtisodiyotda), dezinflyatsiya — inflyatsiya davrida hokimiyat 
tomonidan amalga oshiriladigan bir qator tadbirlar uyg‗unligi. Inflyatsiya davrida 
chiqarilgan muomaladagi ortiqcha qog‗oz pulni kamaytirish; davlat tomonidan 
muomaladagi pul miqdorini kamaytirishga qaratilgan moliya va pul-kredit tadbirlari 
(soliqlarni oshirish, qimmatli qog‗ozlar sotish, tovar narxlari darajasini pasaytirish, ish 
haqi o‗sishiga yo‗l qo‗ymaslik, tashqi savdoni jonlantirish, banklar hisob stavkasini 
oshirish, omonatlar o‗sishini rag‗batlantirish va b.). Statistik jixatdan D. muomaladagi 
pul massasi umumiy hajmining yalpi mahsulot, tovar muomalasi va pulli xizmatlar 
qiymatlari yig‗indisiga nisbati bilan ifodalanadi. Odatda, D.ni davlatlar pul islohoti 
arafasida o‗tkazadi. II jahon urushidan keyin ko‗pgina boshqa davlatlarda ham 

---

60 
muomaladagi pul miqdorini kamaytirish, tovar narxining o‗sishini susaytirish va b. 
tadbirlar amalga oshirildi. O‗zbekistonda yangi so‗m muomalaga kiritilgunga qadar D. 
tadbirlari amalga oshirildi. 
DEGRADATSIYA 
— yer kurrasida, ma‘lum bir mintaqada, davlatda, jamiyatda va 
h.k.larda ahvolning yomonlashuvi, inqirozning yuz berishi, davlatning yoki jamiyatning 
yemirilishi yoxud biror narsaning intihosi.