Namangan davlat universiteti b. T. Ataxanov, M. B. Isabayev fuqarolik jamiyati fanidan

VAKILLIK ORGANI
— aholi tomonidan saylanadigan deputat (vakil)lardan 
iborat davlat hokimiyati yoki mahalliy o‗z-o‗z boshqarish hay‘at organlarining 
umumlashtirilgan va qadimdan qabul qilingan nomi. Ushbu organ aholi manfaatlarini 
ko‗zlab, (ifodalab) o‗z vakolatlariga taalluqli masalalarni hal etadi. 
VAKILLIK TIZIMI
— jamiyatdagi ijtimoiy qatlamlarning manfaaatlarini davlat 
boshqaruvi mexanizmlarini jalb qilish orqali hal qilishga qaratilgan maxsus siyosiy 
institutlar tizimi (siyosiy partiyalar, harakatlar v.h.).
VAKOLAT
— davlat organi, mahalliy hokimiyat organi, mansabdor shaxsning, 
ijtimoiy munosabatni boshqa qatnashchilarining normativ huquqiy hujjatda belgilangan 
huquq va majburiyatlari. V. ishonchnoma, qonun, sud qarori yoki ma‘muriy akt (hujjat) 
asosida yuzaga keladi. Qoida tariqasida, vakil o‗z V.ini V. beruvchining huquq va 
qonuniy manfaatlarini ko‗zlab, amalga oshirishga majbur. Vakil V. beruvchi shaxs 
nomidan shaxsan o‗z foydasiga har xil bitimlar tuza olmaydi (tijorat vakilligi bundan 
mustasno). Vakil amaldagi qonunchilik va V. beruvchining topshiriqlariga binoan ish 
ko‗radi. Vakil V.siz yoki V. doirasidan chetga chiqib, harakat qilgan taqdirda, bunday 
harakat V. beruvchi uchun hech qanday huquqiy oqibat tug‗dirmaydi, ammo bu harakat 
V. beruvchi tomonidan ma‘qullansa, bu hol uning uchun muayyan huquqiy oqibat 
tug‗diradi. V.ni vujudga keltiruvchi asoslarga ko‗ra, vakillik ikki turga bo‗linadi: 1) 
qonun bo‗yicha vakillik; bunda vakillik va V. me‘yoriy hujjatlar bilan belgilanadi; u 
muomalaga layoqatsiz shaxs (yosh bolalar, akli zaif va ruhiy kasal)larning manfaatlarini 
ko‗zlab amalga oshiriladi; 2) shartnomaviy vakillik; bunda vakil va uning V.i vakil 
qiluvchining erki bilan yuzaga keladi. 
VAKOLATXONA
— 1) Diplomatik vakillik. 2) Ishonchnoma 
VALIAHD
(ar. toju taxt merosxo‗ri, voris) — podshoh yoki xonning tiriklik 
chog‗ida o‗z xohishi yoxud kasalligi tufayli o‗z o‗rniga tayin qilgan shaxs. V. uning 
o‗g‗li yoki boshqa bir kishi ham bo‗lishi mumkin. V. podshoh yoki xonning qaroridan 

---

301 
keyin maxsus davlat kengashida (unda sayyidlar, nufuzli amir va mansabdorlar, podshoh 
yoki xonning balog‗atga yetgan yaqin qarindoshlari qatnashgan) tasdiqlangan. 
Chingizxon va Amir Temur zamonida V. tayinlashda ularning yoshiga emas., balki 
davlatni boshqara olish qobiliyatiga e‘tibor berilgan. Mas., Amir Temur ham o‗g‗illari 
Mironshoh va Shohruxni emas., balki nabirasi Muhammad Sultonni, u vafot etgach, 
Mirzo Jahongirning o‗g‗li Pirmuhammadni V. qilib tayinlagan edi. Shayboniylar va 
ashtarxoniylar zamonida xon xonadoniga mansub yoshi ulug‗ kishilargina V.likka 
tayinlangan.