Namangan davlat universiteti b. T. Ataxanov, M. B. Isabayev fuqarolik jamiyati fanidan

IDIOGRAFIK FANLAR
— xodisalarni, bo‗lib o‗tgan voqealarni, ya‘ni xususiy 
holatlarni har tomonlama o‗rganadi (tarix, geografiya, astronomiya kabilar) 
IDORA 
— 1) ma‘lum bir ijtimoiy, davlat, xo‗jalik, savdo va turli tarmoqlarni 
boshqarish uchun shtatli xodimlari va ma‘muriyati bo‗lgan tashkilot, muassasa, 
boshqarma va ular o‗rnashgan bino. Mas., xo‗jalik I.si., I. xizmatchilari; 2) belgili 
tartibda boshkarib, yo‗lga solib borish, boshqarish tartibi. Mas., I. usuli, I. qilmoq.
IERARXIYA 
(yun. 
hierarchia
, 
hieros
– avliyo va 
arche
– hukmronlik, hokimiyat, 
mansab pog‗onasi) — bir butun narsa yoki hodisalar ayrim qismlari yoki elementlarining 
yuqoridan quyiga tomon bir tartibda joy olishi. Xizmat pog‗onasi quyidan yuqoriga qarab 
bir-biriga qarab bir-biriga o‗tuvchi va ahamiyati ortib boruvchi mansab, unvonlar qatori. 
Fanga I. tushunchasi XIX a. ning 2-yarmida kirib keldi. Dastlab I. jamiyatning sinfiy 
tabaqalanishini va hokimiyat tuzilishini tavsif etish maqsadida qo‗llanilgan. XX a.dan 
boshlab esa har qanday obyekt sistemasini tavsif etishda qo‗llanila boshlandi.
IEROKRATIYA 
(yun. 
hieros
– muqaddas, tabarruk) — Ruhoniylar, kohinlar 
hokimiyati. Q. Jretsekratiya. 
IEZUITLAR 
(lot. 
«Societas Jesu
» – «Iso jamiyati») — katoliklar monaxlik ordeni 
a‘zolari. Bu jamiyatni 1534-yilda-mayda ispan dvoryani Ignatiy Loyola Parijda tuzgan va 
1540-yil papa Pavel III tomonidan tasdiklangan. U o‗z oldiga katolitsizmni himoya qilish 
va yoyish, papalik hokimiyatini mustahkamlash vazifasini qo‗ydi, kontr-reformatsiyaning 
asosiy quroli bo‗lib qoldi. I. faqat Yevropa davlatlarida emas., Hindiston, Yaponiya, 
Xitoy, Filippinda ham tarqaldi. I. ordenining asosiy tamoyillari: kat‘iy markazlashish, 
mavqeiga qarab kichiklarning kattalarga so‗zsiz bo‗ysunishi, orden boshlig‗ining mutlaq 
nufuzi. I. har qanday jinoyatni, agar u xudo yo‗lida qilingan bo‗lsa, oqlaydi. XX a.da I. 
klerikalizminng yetakchi guruhiga aylandi. 
IJARA
(arab. ijora) — 1) tarixiy-etnografik atama. Islom dini tapqalgan davlatlarda 
yer egalari tomonidan yerni ishlash uchun dehqonlarga berish shartlaridan biri; yer 
egasining haqini pul bilan to‗lash. I.chi ayrim jismoniy shaxs, yuridik shaxs va xatto 
davlat bo‗lishi mumkin. Mehnat jamoalari o‗z korxonalaridan, korxonalar esa bir-biridan 
I. shartnomasiga binoan asosiy ishlab chiqarish va noishlab chiqarish vositalarini ma‘lum 

---

118 
muddatga qonun hujjatlarida taqiqlanmagan faoliyatlarda samarali foydalanish va 
qo‗shimcha daromadga erishish maqsadida oladi.