Namangan davlat universiteti b. T. Ataxanov, M. B. Isabayev fuqarolik jamiyati fanidan

CH 
CHARTIZM
(ing. 
charter 
- xartiya) — XIX asrning 30–50-yillarida Angliyada 
ro‗y bergan birinchi ommaviy, siyosiy ishchilar harakati. 1838-yili London ishchilari 
protest bildirib dastur xujjatini ishlab chiqadilar. Unga ko‗ra, umumiy saylov huquqini 
joriy qilish, parlamentga har yili saylov o‗tkazishni, parlament a‘zolari uchun mulk 
senzini bekor qilishni, yashirin ovoz berishni, teng saylov okruglari tuzish va h.k. joriy 
qilish ko‗zda tutilgan edi. 
CHEGARA QO„SHINLARI
— davlatning quruqlikdagi, dengiz va daryo 
(ko‗l)dagi chegaralarini himoya qilishga mo‗ljallangan qo‗shinlar. O‗zbekiston 
Respublikasida Ch.q. mamlakat chegarasining daxlsizligini ta‘minlaydi, davlat 
chegarasining qonunsiz buzilishiga qarshi kurashadi. Ch.q. zamonaviy harbiy texnika 
vositalari bilan qurollantirilgan. 
CHEKLANGAN MONARXIYA
— turli tarixiy davrda turli ko‗rinishga ega 
bo‗ladi. Hozirgi zamon olimlari cheklangan monarxiyani (feodalizm davrida) tabaqaviy-
vakillik hamda konstitutsiyaviy monarxiyaga bo‗ladilar. Konstitutsion monarxiya o‗z 
navbatida dualistik va parlament ko‗rinishlarga ega. 
CHERKOV
(yun. 
kyriake
- xudoning uyi) — 1) xristianlikdati maxsus diniy 
tashkilot. O‗z diniy aqidalari va marosimlari tizimiga ega. Ch. iyerarxik tarzda 
boshqariladi. Ch.ga mansub kishilar ruhoniylar va oddiy dindorlarga bo‗linadi. 
Xristianlik ch.ni ―Isoning ilohiy tanasi‖, unga e‘tiqod qiluvchilar shu tana a‘zolaridir, Iso 
esa shu tananing boshi deb ta‘lim beradi. Ch. dindorlar uyushmasi bo‗lib, sirli 
marosimlar (xususan, non va vino totish marosimi)da inson bilan xudoning birgalikdagi 
ishtiroki orqali ularning birlashib ketishi amalga oshiriladi, deb tasavvur qilinadi. Yirik 
xristian ch.lari – pravoslav ch.i, katolik ch.i, protestant ch.i va b.; 2) xristian dinida 
ibodat qilish uchun maxsus qurilgan bino. U mehrobli qism va unga tutash zal — 
dindorlar ibodatga tuplanadigan xonadan iborat. Turli xalqlarda ch. binolarining turli 
tiplari vujudga kelgan. Shahar yoki monastirning bosh ch.i sobor deb ataladi. 
Lyuterchilar ch.i, odatda, kirka yoki kirxa, polyak katolik ch.i kostyol deyiladi. 
CHORIZM
— Rossiya podshosining, monarxiyaning cheklanmagan hokimiyatini 
asoslagan davlat tuzumi. Bolgariyada ham shunday podsholik bo‗lgan. 

---

354