Namangan 2-ma’ruza ma’ruzachi: k f. n., dotsent R. S. Dehqonov

Yuqori molekulyar birikvalar kimyosi fanini o’rganishda avvalo quyidagi savollarga javob topish zarur:

• Yuqori molekulyar birikvalar kimyosi fanini o’rganishda avvalo quyidagi savollarga javob topish zarur:
• 1. Polimer yoki yuqori molekulyar birikma nima?
• 2. Quyi molekulyar birikma yoki monomer nima?
• 3. Elementar zveno, polimerlanish darajasi nima?
• 4. Polimerlar qanday hosil qilinadi?
• 5. Polimerlardan tayyorlanadigan materiallar qanday maqsadlarda va qaerlarda qo’llaniladi va x.z.

YUQORI MOLEKULYAR BIRIKMALAR YOKI POLIMERLAR TUSHINCHASI

• 1-Rasm. Quyimolekulyar birikmadan polimer molekulasini hosil bo’lishini sxematik tasviri
• 1. Quyimolekulyar birikma (monomer); 2. Polimer makromolekulasi zanjiri.

• Polimer (grek.)
• «Poli» — «ko’p», «mer» «o’lcham» — «qism»

Quyi molekulyar birikma (monomer) – polimerlanish reaksiyasiga kirishuvchi, tarkibida to’yinmagan bog’ bo’lgan va ayrim siklik birikmalar.

• Quyi molekulyar birikma (monomer) – polimerlanish reaksiyasiga kirishuvchi, tarkibida to’yinmagan bog’ bo’lgan va ayrim siklik birikmalar.
• Yuqori molekulyar birikmalar quyi molekulyar birikmalardan molekulyar massasining nihoyatda kattaligi (5000 va undan yuqori) bilan farq qiladi.
• Polimerlar – molekulyar massasi katta va uzun zanjirdan iborat bo’lgan (poli-ko’p, mer-o’lcham, qism degan ma’noni bildiradi) ko‘plab elementar zvenolardan tuzilgan yuqori molekulyar birikmalarni polimerlar deb nomlash qabul qilingan.
• Oligomerlar - polimerlar va monomerlar oralig‘idagi molekulyar massali moddalar oligomerlar (yunon tilidan olingan bo‘lib, - kam, ko‘p emas, - qism degan ma’noni bildiradi).

• Masalan, etilen СН2 = СН2

• Masalan, polietilen (– СН2 – СН2 -)n

• Polimerlanish – monomer molekulalarini bir-biri bilan bog’lanib, katta molekula (makromolekula), ya’ni polimerni hosil qilish biln boradigan jarayonga aytiladi
• Yuqori molekulyar birikmalarni tahlil qilish shuni ko‘rsatdiki, ularning molekulalari asosan bir xil qismlardan iborat. Shuning uchun bunday qismlar elementar zvenolar deb nomlanadi. Tabiiy kauchukda elementar zveno izopren molekulasidir: