Naftion kislota (natriyli tuzi)

Savollar va topshiriqlar

1. 
   Benzoy kislota molekulasi tuzilishini tushuntiring. Karboksil guruhi va benzol yadrosi bir-biriga qanday ta’sir ko’rsatadi?
   
2. 
   Benzoy kislota molekulasida p-elektronlar zichligi halqada va karboksil guruhida qanday taqsimlangan?
   
3. 
   C₁₀H₁₄ tarkibli uglevodorodning oksidlanishidan benzoy kislota hosil bo’ladi. Bu uglevodorodning tuzilishini aniqlang.
   

17-laboratoriya ishi. Moydаn sovun, sovundаn moy kislotаlаri olish

Yog’lar – bu asosan aralash glitseridlar bo’lib, ishqorlar ta’sirida gidrolizlanganda yog’ kislotalari tuzlarining aralashmasi va glitserin hosil bo’ladi. Bu kislota tuzlari aralashmasi sovun deyiladi. Shu sababli bu reaksiya sovunlanish reaksiyasi deyiladi.
Kerakli asboblar: shtativ probirkalari bilan, chinni kosacha, shisha tayoqcha.
Kerakli reaktivlar: natriy gidroksidning kontsentrlangan eritmasi, natriy xloridning to’yingan eritmasi, yog’ yoki moy, etil spirti.
Shtativga qum hammomi o’rnatilib, chinni kosacha qo’yiladi va ichiga 2 g yog’ yoki moy, 12-13 ml kontsentrlangan ishqor eritmasi solib, shisha tayoqcha bilan aralashtirib turgan holda 20-30 daqiqa davomida sekin qaynatiladi. Suv bug’lanishi natijasida kamayib ketmasligi uchun vaqti-vaqti bilan suv qo’shib aralashma hajmini o’zgartirmay turamiz.
Gidroliz reaksiyasining tamom bo’lganligini bilish uchun gidrolizatdan bir necha tomchi probirkaga olib ustiga 2-3 ml suv qo’shamiz va qaynaguncha qizdiramiz. Gidrolizat to’la erib ketsa, gidroliz tamomlangan hisoblanadi. Agarda yog’ tomchilari ajralib chiqsa, gidrolizni yana davom ettiramiz.
Reaksiya tamom bo’lgach, aralashmaning ustiga shisha tayoqcha bilan aralashtirib turib, 15-20 ml to’yingan natriy xlorid eritmasidan qo’shamiz va sovutishga qoldiramiz. Hosil bo’lgan sovun aralashma yuzasiga qalqib chiqadi va sovutilganda qotadi. Uni ajratib olib keyingi tajriba uchun saqlaymiz.
Reaktivlar: sovunning 1 % li eritmasi, 10 % li H₂SO₄ eritmasi, kalsiy xloridning 5% li eritmasi.
Probirkaga 3-4 ml sovunning 1 % li eritmasidan olib, unga 10 % li H₂SO₄ eritmasidan 1-2 ml qo’shib chayqating. Biroz vaqt o’tgandan so’ng, sovundan ajralib chiqqan kislota probirkadagi aralashmaning yuqori qismida qotib qoladi.